Prozessdokumentation
1. und 2. September 2020 – 8. und 9. Verhandlung / 8th and 9th day of court proceedings / 8-й и 9-й дни слушания / 8. ve 9. Duruşma Günleri
8. Prozesstag, 01.09.2020
Am 1. September wurde im Gebäude des Landgerichts Magdeburg das Verfahren gegen den Attentäter von Halle fortgeführt. Insgesamt wurden an diesem Tag fünf Zeug*innen vernommen. Erstmals wurden dabei Zeug*innen gehört, die sich zum Zeitpunkt des Anschlages in der Synagoge aufhielten. Im Mittelpunkt des Prozesstages standen die Schilderungen der Zeug*innen darüber, wie sie den 9. Oktober erlebten und wie sie mit ihren Erfahrungen des Anschlags leben.
Zeug*innenaussagen
Die erste Zeugin, Mollie S. , die in Berlin für eine jüdische NGO arbeitet, hielt sich zum Zeitpunkt des Anschlages nicht in der Synagoge auf. Sie hatte diese kurz vor dem Anschlag verlassen, um sich auf einen kurzen Spaziergang zu begeben. Sie sagte, hätte sie wenige Minuten später die Synagoge verlassen, wäre sie vermutlich heute nicht hier. Kurze Zeit später, nachdem der Attentäter den Tatort verlassen hatte und bereits Polizei angekommen war, sei sie wieder zurück in die Synagoge gelassen worden. Wie auch einige der anderen Zeug*innen, die sich zum Zeitpunkt des Anschlages in der Synagoge aufhielten, war auch sie mit einer größeren Gruppe aus Berlin nach Halle angereist, um dort Jom Kippur zu feiern. Durch eine Initiative des Rabbiner*Innenpaars Jeremy Borovitz und Rebecca Blady seien sie nach Halle gekommen, um Jom Kippur fernab der vollen Synagogen Berlins zu feiern und eine ältere lokale Gemeinde etwas zu beleben.
Durch den Anschlag habe sie ein persönliches Trauma erlitten. Gleichzeitig sei sie durch die Ereignisse ihrem jüdischen Erbe und Herkunft noch tiefer verbunden. Sie berichtete, dass ihr Großvater den Holocaust überlebt hatte und sie das erste Enkelkind der Familie überhaupt sei. Über hundert Verwandte ihres Großvaters seien während des Holocaust ermordet worden. Nun gebe es eine Verbindung und sie gehöre auch zu denen, die überlebt haben. Die Zeugin beendete ihre Aussage mit einem Statement, ohne dabei jedoch den Angeklagten direkt anzusprechen. Sie sagte, dass der Angeklagte sich mit der Falschen angelegt habe, „mit den falschen Leuten, der falschen Familie. Nach dem heutigen Tage wird er mir keine Qualen mehr verursachen, es endet hier und heute.“
Die zweite Zeugin, Ilona B., hielt sich zum Zeitpunkt des Anschlages in der Synagoge auf. Sie reiste ebenfalls mit der Gruppe aus Berlin am Vortag nach Halle an, um dort Jom Kippur zu feiern. Sie berichtete, sie habe am Mittag des 9. Oktober einen extrem lauten Knall außerhalb der Synagoge vernommen, habe allerdings erst an einen Unfall oder ähnliches gedacht. Kurz nach dem es hieß, dass jemand auf die Synagoge schießen würde, habe sie gemeinsam mit anderen im hinteren, oberen Teil der Synagoge Schutz gesucht. Während ihrer Aussage kritisierte die Zeugin die Arbeit der Polizei und sagte, dass die Kommunikation nicht gut funktioniert hätte. Dabei erzählte sie von einer befremdlichen Situation während der Evakuierung. Nach einer Diskussion mit Beamten und einem Sanitäter darüber, ob sie ihr koscheres Essen mitnehmen könne, habe ein Polizist zu einem anderem auf die Synagoge zeigend gerufen: „Da sind alles Juden drin!“
Auf die Frage, wie es ihr nach dem Attentat gehe, antwortete die Zeugin, dass ihr vor allem der Tod von Jana L. und Kevin S. sehr nahe gehe. Sie sagte, dass es sie sehr belaste, dass an ihrer Stelle zwei Menschen ermordet wurden, die zur falschen Zeit am falschen Ort gewesen seien. Sie wisse nicht, ob sie über das Gefühl hinwegkomme und fühle sich schuldig. Auch Ilona B. schloss ihre Aussage mit einem Statement ab: „So schockierend das für uns auch alle war. Jüdisches Leben hat schon mehr überstanden. Das wird mich und andere nicht davon abhalten, eine Synagoge zu besuchen und ein jüdisches Leben zu leben.“
Zeuge Rabbiner Borovitz
Als dritter Zeuge sagte Rabbiner Jeremy Borovitz aus. Auf seine und die Initiative seiner Frau hin war die rund 20-köpfige Gruppe aus Berlin nach Halle gereist, um dort den jüdischen Feiertag Jom Kippur zu begehen. Auf Nachfrage erklärte er den Feiertag Jom Kippur und erläuterte, welch wichtiger Meilenstein der Feiertag für das neue Jahr habe. Er erzählte, wie inmitten der Lesung der Torah, welche an Jom Kippur zwischen dem Morgen- und dem Mittagsgebet gelesen werde, Explosionen vernommen worden seien. Nachdem die akute Gefahrensituation vorbei gewesen und die Polizei vor Ort gewesen sei, hätten sie die Gebete fortgesetzt – eines der stärksten Erlebnisse, die er je gehabt habe, so Borovitz.
Wie auch bereits die Zeug*innen vor ihm kritisierte auch Borovitz die Arbeit der Polizei. Er habe das Gefühl gehabt, eher als Verdächtiger denn als Opfer behandelt worden zu sein. Dies sei ihm insbesondere im Kontrast zum Verhalten des Krankenhauspersonals aufgefallen, in welches sie nach der Evakuierung gebracht wurden. Die Menschen im Krankenhaus seien „zutiefst menschlich“ gewesen. Im Krankenhaus sei es dann zu einer befremdlichen Situation gekommen. Inmitten des letzten und wichtigsten Gebets, hätte ein Polizeibeamter dieses versucht zu unterbrechen, um Zeugenaussagen aufzunehmen. Ein Mitarbeiter des Krankenhauses habe dies aber verhindern können. Dieses Ereignis habe sich ihm eingebrannt: „Zwei Deutsche stritten sich da über unser Schicksal – ob wir weiter beten konnten oder nicht.“
Auch Rabbiner Borovitz schloss mit einem bewegenden Statement. Trotz des Anschlages habe er nicht vor, Deutschland zu verlassen: „Ich fühle mich privilegiert, am Wachstum des jüdischen Lebens in Deutschland teilzuhaben. Wir haben keine Angst, wir werden nicht weichen und wir werden das jüdische Leben zum Blühen bringen.“ Dafür bräuchte es aber auch die Unterstützung der deutschen Gesellschaft. Zusammen könne man eine multikulturelle Gesellschaft aufbauen.
Zeuge Roman R., Kantor und Vorbeter der jüdischen Gemeinde Halle
Danach sagte Roman R., der Kantor und Vorbeter der jüdischen Gemeinde in Halle aus. Er gehörte zu denen, die das Attentat über den Monitor der Überwachungskamera beobachten konnten. Er habe sofort gesehen, dass der Attentäter eine Waffe bei sich trug und dachte, das dies nun das Ende sei. Jeder Schuss sei wie ein Schuss ins Herz gewesen. Nachdem der Attentäter und sein Auto nicht mehr zu sehen gewesen sei und zu Beginn auch keine Polizei vor Ort war, habe völlige Unklarheit geherrscht.
In den Tagen nach dem Anschlag habe er überlegt, Deutschland zu verlassen, sich aber letztlich dagegen entschieden. Am Ende seiner Aussage wandte er sich direkt an den Angeklagten und erzählte vom Schabbat in der Woche nach dem Anschlag. Dort hatten sich mehrere tausend Menschen in Solidarität um die Synagoge versammelt und gemeinsam „Shalom Chaverim“ gesungen. Dieses Erlebnis habe ihn bestärkt und dazu bekräftigt zu bleiben.
Als letzte Zeugin des 8. Prozesstages sagte Michelle R. aus, Polizeibeamtin des LKA Sachsen-Anhalt. Sie sagte, dass sie am 9. Oktober zur Spuren- und Beweissicherung an der Synagoge und in der Humboldtstraße eingesetzt gewesen sei. Sie berichtete unter anderem über Stahlkugeln, die sie über den Tatort verteilt sichergestellt hätten und beantwortete Fragen zu den einzelnen Maßnahmen der Spurensicherung, die sie mit zwei weiteren Beamten bis spät in den Abend des 9. Oktober durchgeführt habe.
Überwachungsvideo und Strafverfahren gegen Brüder W.
Im Anschluss an die Zeug*innenaussagen wurde im Gerichtssaal das Überwachungsvideo der Synagoge in Augenschein genommen, auf dem der Anschlag zum Teil aufgezeichnet wurde. Hierbei wurde erneut sehr deutlich, wie spät nach Beginn des Anschlages die Polizeikräfte an der Synagoge ankamen. Im Zusammenhang mit dem Überwachungsvideo regte dann Rechtsanwalt Hermann von der Nebenklage an, die beiden Beamt*innen, welche als erste an der Synagoge ankamen, als Zeugen zu laden, da sie die am Boden liegende Jana L. weder untersucht noch erste Hilfe geleistet hätten.
Am Ende des Prozesstages ging der Vertreter der Bundesanwaltschaft auf die an einem vorherigen Prozesstag bereits benannten Brüder W. ein, von denen mindestens einer den Livestream des Täters, sowie von diesem hochgeladene Waffenbauanleitungen im Internet heruntergeladen und weiterverbreitet haben soll. Die Bundesanwaltschaft gab an, dass keine Anhaltspunkte für eine Verbindung zwischen den Brüdern W. und dem Angeklagten vorliegen würden. Nebenklageanwältin Antonia von der Behrens beantrage daraufhin dennoch die Beiziehung der Akten des Verfahrens der Staatsanwaltschaft Mönchengladbach zu den Brüdern W. Von der Behrens argumentierte, dass dies große Relevanz für das Strafverfahren habe, da der Fokus des Attentats auf der Verbreitung des Videos im Internet gelegen habe, einer der Brüder W. habe das nach Aktenlage offensichtlich getan. Der Fall der Brüder W. müsse daher dringend aufgeklärt werden.
9. Prozesstag, 02.09.2020
Am 2. September wurden im Prozess wegen des antisemitischen und rassistischen Anschlags in Halle weitere Betroffene und Tatzeug*innen gehört. Vormittags wurden zwei Nebenkläger*innen als Zeug*innen gehört, die beim Anschlag in der Synagoge in Halle waren, darunter der Sicherheitsbeauftragte der Jüdischen Gemeinde, Vladislav R. R. beobachtete auf dem Monitor der Überwachungskamera, wie der Angeklagte in Uniform ankam, und erkannte eine Waffe. Er informierte zunächst nur den Gemeindevorsteher, um keine Panik auszulösen. Dann hätten sie die Polizei informiert. Die Türen seien abgeschlossen und verbarrikadiert worden und die Synagogenbesucher*innen in der oberen Etage in Sicherheit gebracht worden. R.s besonnenes Handeln verhinderte vermutlich Schlimmeres.
R., der am Monitor blieb, berichtete, dass er wahrgenommen habe, wie der Angeklagte etwas auf das Synagogengelände geworfen und auf die Türe geschossen hat, und dass er auf einen vorbeilaufenden Menschen geschossen hat. R.: „Damals wusste ich nicht, dass es eine Frau war.“
R. berichtete außerdem, dass die Polizei später die 45 bis 50 Personen in der Synagoge gebeten habe, im Gebäude zu bleiben. Sie hätten bis 17 Uhr drin bleiben müssen, bis die Polizei fertig war. Diejenigen, die sich am Überwachungsmonitor befanden, seien zur Polizei gebracht und vernommen worden.
R. sagte: „Als das alles los ging, hatte ich eigentlich keine Angst um mich, sondern um die Menschen, die da drin waren.“ Unter den Menschen in der Synagoge war auch R.s Mutter. Erst ein oder zwei Monate später habe er Probleme mit dem Einschlafen gehabt. R. berichtet, dass es ihm jetzt besser gehe: „Ich denke, dass ich das alles verkraftet habe, habe ich meiner Lebenserfahrung zu verdanken.“
Weiter ging es mit Fragen zur Örtlichkeit und zu Sicherheitsmaßnahmen. Insbesondere Rechtsanwalt Weber, einer der Verteidiger des Angeklagten, fragte immer wieder nach einem vermeintlichen Zaun, der auf einer Tatortskizze eingezeichnet ist. Dabei ging es immer wieder um die Sukkah, die Laubhütte für das auf Jom Kippur folgende Laubhüttenfest , auf dem Synagogengelände. Die Sukkah nannte Weber immer wieder betont „Pavillon“ oder bloß „Hütte“. Weber fragte außerdem nach einem Tor in der Mauer und nach Hindernissen auf dem Synagogengelände hinter der ersten Türe. Einige Fragen Webers wurden aus der Nebenklage als unzulässig beanstandet, woraufhin Weber Nebenklagevertreterin Lang lautstark unterbrach.
Als zweite Zeugin wurde Agatha M. gehört. Sie berichtete zunächst davon, dass sie, als sie am Abend des 8. Oktober an der Synagoge angekommen war, verwundert gewesen sei, dass an der Synagoge keine Polizei war. Als am 9. Oktober in der Synagoge gerade begonnen worden sei, die Torah zu lesen, habe sie einen Knall gehört. Sie berichtet von Panik, sie hätten die Türe verbarrikadiert, seien in die obere Räumlichkeiten des Synagogengebäudes geflüchtet: „Woran ich mich noch erinnere, ist, dass ich bemerkte, dass viele der älteren Leute Schwierigkeiten hatten, die Treppe nach oben zu kommen.“ Sie hätten einfach nicht gewusst, wie lange die Situation andauern würde: „Wir wussten ja nicht, was passiert, wie lange wir oben bleiben müssen, wann wir wieder runter in den Gebetsraum gehen können.“ Nach einiger Zeit seien sie dann wieder runter gegangen und hätten ihre Gebete fortgesetzt. Sie können leider nicht sagen, welchen Zeitraum das in Anspruch genommen hat, sie erinnere sich an den Tag wie durch einen Nebel.
M. berichtete, dass die Synagogenbesucher*innen, die an Jom Kippur keine Papiere dabei hatten, von der Polizei mit Schildern versehen wurden, auf denen ihre Namen und Nummern standen. Sie seien in einen Bus gebracht worden, ihr sei es vorgekommen, als hätten sie sehr lange im Bus gesessen. Dann seien sie ins Krankenhaus gefahren worden, wo von den Schildern mit Scanner die Nummern abgelesen und weitergeleitet worden seien. Zu den Schildern mit den Nummern sagte M., dass sie sich an den Zweiten Weltkrieg erinnert gefühlt habe: „insbesondere weil ich als Person mit einer Nummer versehen wurde“.
Die Zeugin erinnert sich wie zuvor bereits andere Nebenkläger*innen daran, dass die Gruppe aus der Synagoge im Krankenhaus sehr herzlich empfangen wurde, dass sie ihre Gebete beenden konnten, gemeinsam singen und tanzen konnten. M. bedankte sich bei der Gruppe, mit der sie die Synagoge in Halle besuchte: „Durch euch habe ich mich stärker gefühlt und fühle mich auch heute stärker.“ Agatha M.: „So wie ich durch dieses Ereignis gereift bin, hoffe ich und denke ich, dass auch die nachfolgende Generation und die Gesellschaft an Reife durch dieses Ereignis gewinnen wird.“ Weiter sagte M.: „Möge die Gesellschaft sehen, dass Antisemitismus immer noch besteht.“
Sie berichtete, dass ihre Großelterngeneration durch verschiedene Lager habe gehen müssen: „Ich wollte die erste Generation sein, die in Freiheit leben kann.“ M.: „Ich habe den Entschluss gefasst, zum Studium nach Deutschland zu kommen, und mein Großvater sagte mir: ‚Bitte geh nicht in die Synagoge, das ist wirklich gefährlich.‘“ Nach längerem Schweigen sagte M.: „Mein Herz läuft vor Trauer über, wenn ich sehe, dass Antisemitismus immer noch nicht beendet ist. Heute ist es notwendig zu sagen: Stopp, es reicht!“ Die Zeugin, die Jüdische Theologie studiert, betonte auch, dass das Attentat sie mit Sicherheit nicht daran hindern wird, in die Synagoge zu gehen: „Im Gegenteil. Ich bin ein stärkerer Mensch geworden und dieses Ereignis hat mich bestärkt in meinem Glauben und meiner religiösen Überzeugung.“
Nach der Mittagspause wurde eine weitere Nebenklägerin, die beim Anschlag in Halle in der Synagoge war, als Zeugin gehört. Christina F. berichtete zunächst, dass sie am Abend vor dem Tag des Anschlags vom Hotel zur Synagoge gegangen sei. Aus Wien und Berlin kenne sie es, so F., dass vor jeder jüdischen Einrichtung zwei Polizisten stehen. Sie habe sich gewundert, dass das in Halle nicht so war, sei deswegen auch zunächst an der Synagoge vorbeigelaufen. In der Synagoge habe sie nachgefragt und erfahren, dass die Gemeinde sich lange darum bemüht habe, mehr Polizeischutz zu bekommen.
Sie habe sich entschieden in der Synagoge unten zu bleiben, wo es auch einen abgetrennten Frauenbereich gebe. Mitten beim Lesen der Torah habe sie einen Knall gehört und an einen Terroranschlag gedacht, den Gedanken aber sofort verworfen. Zunächst sei keine Panik entstanden. Sie habe dann mitbekommen, dass die Stimmung gekippt ist, die Gebete unterbrochen wurden. Wie ernst und gefährlich die Situation war, habe sie erst verstanden, als sie das Telefonat des Gemeindevorsitzenden mit der Polizei hörte, in dem dieser von einem Terroranschlag sprach. F. berichtete, dass sie einem älteren Herrn, der gehbehindert ist, nach oben geholfen habe. Dann sei sie wieder nach unten gegangen, wo der Gemeindevorsitzende, der Kantor und der Sicherheitsbeauftragte die Situation auf dem Überwachungsmonitor beobachteten. Sie selber, so F., habe auf dem Monitor gesehen, dass da jemand auf der Straße liegt. Ihr erster Impuls sei gewesen, dass sie raus und helfen muss, aber es sei klar gewesen, dass das nicht geht. Erst zwei, drei Tage später habe sie verstanden, dass die Person tot war „und dass das Jana war“. Niemand habe sich um die Person gekümmert.
Auch Christina F. berichtete, wie gut die Betroffenen – im Unterschied zum Verhalten der Polizei – später im Krankenhaus aufgenommen wurden. Der Ärztliche Leiter habe ihr bei der Begrüßung gesagt: „Herzlich willkommen! Sie sind hier keine Patienten, sondern Gäste.“ Da habe sie erst verstanden, „dass wir kein Störfaktor sind, sondern dass es okay ist, dass ich hier bin“. Weil sie wegen Jom Kippur ihr Handy nicht dabei gehabt habe, habe sie am Abend des 9. Oktober zunächst versucht vom Festnetztelefon aus ihre Mutter zu erreichen. Nachdem das nicht funktioniert habe, habe ihr eine Angestellte wortlos, ohne zu fragen, ihr eigenes Handy gereicht, damit sie ihre Mutter anrufen kann.
Dann berichtete die Zeugin vom Verhalten der Polizei. Ein Zivilpolizist im Krankenhaus, der ihre Aussage aufnehmen wollte, habe patzig und genervt auf sie reagiert. Dazu, dass sie wegen Jom Kippur keine Papiere dabei gehabt habe, habe der Beamte gesagt: „Das ist ja komisch!“ Sie habe das Gefühl gehabt, sie sei eine Belastung für den Polizisten. Die Zeugin sagte weiter aus, dass die Polizei zwar für Hotelzimmer für Einsatzkräfte gesorgt habe, nicht aber für eine Unterkunft für die Familie von Rabbiner Borovitz, die ursprünglich in einer Wohnung in der Synagoge habe unterkommen sollen, was wegen der Polizeiarbeit aber nicht ging. F. berichtete dann, das sie dafür gesorgt hat, dass eines der für die Polizei reservierten Zimmer im Hotel von Rabbiner Borovitz und seiner Familie genutzt werden konnte.
Als sie aus dem Krankenhaus in Richtung des Busses gegangen sei, hätten die bereits im Bus befindlichen Synagogenbesucher*innen das Lied „Am Yisrael Chai“ gesungen. Ein Polizist habe sie gefragt, ob sie wisse, was „die da drinnen singen“. Sie habe begonnen, das zu erklären, woraufhin der Polizist sie unterbrochen habe mit den Worten: „Also die Israelis.“ Christina F. betonte, dass sie sich im Jahr 2019 in Deutschland in der Situation wiedergefunden habe, einem Polizisten den Unterschied zwischen Israelis und nicht in Israel lebenden Juden erklären zu müssen.
Die Zeugin berichtete von den Folgen des Anschlags und von ihrem Trauma. Sie lebt in Frankreich. Ursprünglich war ihr Aufenthalt dort nur für einen begrenzten Zeitraum geplant. F.: „Ich habe dann im Verlauf des Jahres festgestellt, dass ich nicht nach Deutschland ziehen kann.“ Das sei dem Anschlag geschuldet, aber auch dem Verhalten der Polizei.
Die Zeugin betonte, dass sie Angst habe, „dass wir schon wieder nicht ernst genommen werden“. Das bestätige sich auch weiterhin: „Ich sehe das an einer Gesellschaft, die nicht verstehen will, dass es in diesem Land ein massives Problem mit historisch gewachsenem Antisemitismus gibt.“ Die Zeugin thematisierte aber auch die „nicht vorhandene sprachliche Sensibilisierung des Gerichts, die seit dem ersten Tag die Sprache des Täters reproduziert“.
Vor dem Ende des Verhandlungstages wurden dann zwei weitere Zeug*innen gehört, die die Tat in der Humboldtstraße vor der Synagoge wahrgenommen haben. Die vierte Zeugin, M.R. , stieg mit dem späteren Mordopfer Jana L. gemeinsam aus der Straßenbahn. L. überquerte die Straße etwas früher als die Zeugin. Als die Zeugin in die Humboldtstraße eingebogen war, sah sie den Angeklagten in seiner Kampfmontur und sie sah, wie der Angeklagte Jana L. in den Rücken schoss. Auch auf die Zeugin – die zwar nebenklageberechtigt wäre, aber auf die Nebenklage verzichtet hat – legte der Angeklagte an. M.R. berichtete, es habe einen Knall gegeben, sie wisse aber nicht, ob auf sie geschossen wurde. Die Zeugin flüchtete und versteckte sich auf einem Parkplatz hinter einem Auto. Sie hörte minutenlang Schüsse, war sich nicht sicher, ob der Angeklagte möglicherweise auch zu ihr kommt. Sie habe versucht, die Polizei zu rufen, aber es sei besetzt gewesen. Dann habe sie, so M.R., ihren Mann angerufen, der sie nach einer Viertelstunde abgeholt habe. Die Zeugin berichtete, dass es ihr einige Wochen danach schlecht gegangen sei, es gehe ihr aber vor allem dank der Hilfe ihres Umfeldes – Familie und Freundeskreis – wieder gut.
Im Unterschied zu den vorherigen Zeug*innen entschuldigte sich der Angeklagte im Anschluss an die Befragung bei M.R. Die Zeugin dazu: „Freiheit ist ein Stück weit das höchste Gut des Menschen. Ich bin frei und ich hoffe, dass dieser Mensch nie wieder einen Tag in Freiheit verbringt. Das ist das einzige, was ich dazu zu sagen habe.“
Der letzte Zeuge am heutigen Tag, Stanislaw G., arbeitet für einen Lieferdienst. Am Tag des Anschlags fuhr er durch die Humboldtstraße und am Wagen des Angeklagten vorbei. Er stieg aus, weil er Jana L. am Boden liegen sah und ihr helfen wollte. Als der Zeuge verstand, was vor sich geht, stieg er in seinen Wagen. Der Täter richtete die Waffe auf ihn, anscheinend habe die Waffe aber eine Ladehemmung gehabt. Der Zeuge fuhr weg und verständigte die Polizei. Nachdem er zwanzig Minuten gewartet habe, habe er seine Arbeit fortgesetzt.
Nebenklageanwalt Herrmann bedankt sich bei dem Zeugen: „Wir haben hier ganz viel Schreckliches gehört. Dass Sie den Mut hatten, in einer gefährlichen Situation einem Menschen zu helfen, dafür haben Sie meine volle Anerkennung.“
Weekly Trial Summary
8th day of court proceedings, 01.09.2020
On 1st September, the trial against the perpetrator of the Halle attacks continued on the premises of Magdeburg Regional Court. Five witnesses were questioned on this day of the trial. The testimonies of witnesses who were in the synagogue at the time of the attack were heard for the first time. This day of the trial focused on the witnesses’ descriptions of how they experienced 9th October and how they lived with their experiences of the attack.
Witness testimonies
The first witness, Mollie S., who works for a Jewish NGO in Berlin, was not in the synagogue at the time of the attack. She had left it shortly before the attack to go for a short walk. She said that if she had left the synagogue a few minutes later, she probably would not be here today. She explained that shortly afterwards, when the perpetrator of the attacks had left the scene and the police had already arrived, she was allowed back into the synagogue. Like some of the other witnesses who were in the synagogue at the time of the attack, she had also travelled with a larger group from Berlin to Halle to celebrate Yom Kippur. She explained they had come to Halle at the initiative of Rabbis Jeremy Borovitz and Rebecca Blady to celebrate Yom Kippur far from the crowded synagogues of Berlin and to help revitalize an older local community.
The attack had caused her personal trauma. At the same time, the events had brought her even closer to her Jewish heritage and origins. She recounted that her grandfather had survived the Holocaust and that she was the first grandchild in the entire family. Over a hundred of her grandfather’s relatives were murdered during the Holocaust. She noted that now there is a connection and she is also one of those who have survived. The witness ended her testimony with a statement, but without addressing the defendant directly. She stated that the defendant had messed with the wrong person, “the wrong people, the wrong family. After today, he will not cause me any more pain; it ends here and now.”
The second witness, Ilona B., was in the synagogue at the time of the attack. She had also travelled with the group from Berlin to Halle the previous day to celebrate Yom Kippur. She recounted that she had heard an extremely loud bang outside the synagogue at noon on 9th October, but had initially only thought it was an accident or something similar. She explained that shortly after it was announced that someone was shooting at the synagogue, she and others had sought shelter in the upper rear part of the synagogue. During her testimony, the witness criticised how the police had worked and said that the communication had not functioned well. She also talked about a disturbing situation during the evacuation. After a discussion with police officers and a paramedic about whether she could take her kosher food with her, one police officer, pointing at the synagogue, had shouted out to another: “They’re all Jews in there!”
When she was asked how she had felt after the attack, the witness replied that she was particularly affected by the deaths of Jana L. and Kevin S. She said that she found it very distressing that two people were murdered instead of her, because they were in the wrong place at the wrong time. She reported that she did not know if she would be able get over this feeling and that she felt guilty. Ilona B. also concluded her testimony with a statement: “As shocking as this was for all of us, Jewish life has already survived worse. This will not stop me and others from visiting a synagogue and living a Jewish life”.
Witness Rabbi Borovitz
Rabbi Jeremy Borovitz was the third witness to testify. Together with his wife, he had come up with the initiative for a group of about 20 people from Berlin to travel to Halle to celebrate the Jewish holiday Yom Kippur. In response to questioning, he explained the holiday Yom Kippur and elucidated what an important milestone the holiday is for the New Year. He recounted how explosions were heard in the middle of the reading from the Torah, which is read on Yom Kippur between the morning and noon prayer. He noted that they had continued with the prayers after the acute danger had passed and the police had been at the scene; Rabbi Borovitz commented that this was one of the most powerful experiences he had ever had.
Like the witnesses before him, Borovitz also criticized the work done by the police. He noted that he felt as if he had been treated more as a suspect than as a victim. He stated that this had particularly struck him in contrast to the behaviour of the staff in the hospital where they were taken after the evacuation. The people in the hospital had been “profoundly human”. He recounted a disturbing situation that had arisen in the hospital. In the middle of the last and most important prayer, a police officer had tried to interrupt the prayer to take witness statements. However, a member of the hospital staff had managed to prevent this interruption. He noted that this event was engraved in his memory: “Two Germans were arguing about our fate — whether we could continue to pray or not”.
Rabbi Borovitz also concluded his testimony with a moving statement. He noted that he did not intend to leave Germany, despite the attack: “I feel privileged to participate in the growth of Jewish life in Germany. We are not afraid; we will not give way and we will make Jewish life flourish”. As he stated, however, in order for this to succeed, support from German society would be needed too. He affirmed that we can build a multicultural society together.
Witness Roman R., Cantor of the Halle Jewish community
Afterwards Roman R., the cantor of the Jewish community in Halle, testified. He was among those who had seen the attack on the surveillance camera monitor. He noted that he had immediately spotted that the perpetrator of the attacks was carrying a weapon and thought that this was the end. He commented that every shot was like a shot in the heart. As he noted, there was complete uncertainty as to what was happening at the point when the perpetrator of the attacks and his car were no longer visible and initially no police had arrived at the scene.
He recounted that in the days after the attack, he had considered leaving Germany, but had ultimately decided against it. At the end of his testimony, he turned directly to the defendant and recounted the Shabbat in the week after the attack. As he explained, several thousand people had gathered in solidarity around the synagogue and had sung “Shalom Chaverim” together. He noted that this experience had given him strengthen and encouraged him to stay.
The last witness on the 8th day of the trial was Michelle R., police officer of the Saxony-Anhalt Office of Criminal Investigations (LKA). She stated that on 9th October, she had been assigned to secure evidence at the synagogue and in Humboldtstraße. She reported, inter alia, that she had collected as evidence steel spheres that were scattered over the crime scene and answered questions about the various specific forensic measures to secure evidence that she and two other officers had carried out until late in the evening of 9th October.
Surveillance video and criminal proceedings against the W. brothers
Following the witness testimonies, the synagogue surveillance video on which the attack was partially recorded was viewed in the courtroom. It again became very clear that there was a long delay after the attack had begun before police forces arrived at the synagogue. In connection with the surveillance video, Attorney Hermann, one of the co-plaintiffs’ lawyers, suggested that the two officers who had arrived first at the synagogue should be summoned as witnesses, since they had neither examined Jana L., who was lying on the ground, nor provided first aid.
At the end of this day of the trial, the representative of the Public Prosecutor General’s Office addressed the question of the W. brothers, who had already been mentioned on a previous day of the court proceedings and at least one of whom had allegedly downloaded and distributed the perpetrator’s livestream as well as gun-making instructions uploaded by the perpetrator to the Internet. The representative of the Public Prosecutor General’s Office stated that there were no indications of a connection between the W. brothers and the defendant. Attorney Antonia von der Behrens, one of the co-plaintiffs’ lawyers, subsequently requested that an order be issued to obtain the files of the proceedings brought by the Mönchengladbach Public Prosecutor’s office regarding the W. brothers. Attorney von der Behrens argued that this would be very relevant to the present criminal proceedings, since the focus of the attack had been on distribution of the video on the Internet, and, according to the information on file, one of the W. brothers had obviously distributed this video. She noted that there was therefore an urgent need to shed light upon the case of the W. brothers.
9th day of court proceedings, 02.09.2020
On 2nd September, additional victims and witnesses were heard in the trial of the perpetrator of the anti-Semitic and racist attack in Halle. In the morning session, two co-plaintiffs who were in the synagogue in Halle at the time of the attack were heard as witnesses, including the Jewish Community’s security officer, Vladislav R. R. saw the defendant arriving in uniform on the surveillance camera monitor and realised that he had a weapon. At first, he only informed the community leader to avoid causing a panic. He explained that they had then notified the police. He noted that the doors had been locked and barricaded and visitors to the synagogue had been taken to safety on the upper floor. R.’s prudent actions probably prevented the consequences of the attack from being more serious. R., who had stayed by the monitor, reported that he had noticed the defendant throwing something onto the synagogue grounds and shooting at the doors, and that the defendant had shot at a person passing by. R.: “At that time I did not know that it was a woman”.
R. also reported that the police had later asked the 45 to 50 people in the synagogue to remain in the building. He noted that they had had to remain inside until 5 p.m., until the police had completed their work. He commented that the people who were by the surveillance monitor were taken to the police and questioned.
R. said: “When it all started, I was actually not afraid for myself, but for the people who were in there”. R.’s mother was also among the people in the synagogue. He noted that it was not until a month or two later that he had had trouble falling asleep. R. reports that he is feeling better now: “I think that it is thanks to my life experience that I have coped with all this”.
The hearing of the witness continued with questions about the location and security measures. In particular, Attorney Weber, one of the defendant’s lawyers, asked repeatedly about a purported fence that was drawn on a sketch of the crime scene. In this connection there were repeated references to the sukkah, the tabernacle built for Sukkot, the Feast of Tabernacles held after Yom Kippur, on the synagogue grounds. Weber repeatedly emphatically referred to the sukkah a “pavilion” or merely a “hut”. Weber also asked about a gate in the wall and about obstacles on the synagogue grounds after the first doors. The co-plaintiffs’ representatives objected to some of Weber’s questions as inadmissible, in response to which Weber loudly interrupted Attorney Lang, one of the co-plaintiffs’ lawyers.
The second witness was Agatha M. She first reported that she had been surprised when she had arrived at the synagogue on the evening of 8th October to see that there were no police at the synagogue. She recounted that on 9th October, when they had just begun reading the Torah in the synagogue, she had heard a bang. She reported that panic broke out, that they had barricaded the doors, fled to the upstairs part of the synagogue building: “What I still remember is that I noticed that many of the older people had difficulty climbing the stairs”. She commented that they had simply had no idea how long the situation would last: “We did not know what was happening, how long we would have to stay upstairs, when we could go back down to the prayer room”. She recounted that after some time they had gone back downstairs and continued their prayers. The witness noted that she unfortunately could not say how much long this took, as she remembers the day as if through fog.
M. reported that visitors to the synagogue who did not have any ID papers with them due to Yom Kippur were given signs by the police with their names on them and a number. She recounted that they had been put on a bus and that it seemed to her that they sat on the bus for a very long time. Then they were taken to the hospital, where the numbers were read from the signs with scanners and forwarded. With reference to the signs with the numbers, M. stated that she had been reminded of World War II: “especially because as a human being I was designated by a number”.
As other co-plaintiffs had noted previously, the witness remembers that the group from the synagogue was received with great warmth in the hospital, that they were able to finish their prayers, sing and dance together. M. thanked the group with which she had visited the synagogue in Halle: Thanks to you I felt stronger and I feel stronger today as well”. Agatha M.: “Just as I have matured through this event, I hope and believe that the next generation and society will also gain in maturity through this event”. M. continued: “May society realise that anti-Semitism still exists”.
She reported that the generation of her grandparents had been forced into various camps: “I wanted to be the first generation that could live in freedom”. M.: “I decided to come to Germany to study, and my grandfather told me: ‘Please don’t go to the synagogue; that’s really dangerous’”. After a long silence, M. said: “My heart overflows with grief when I see that anti-Semitism still persists. Today it is vital to say: ‘Stop, that’s enough!’” The witness, who studies Jewish theology, also stressed that the attack would certainly not prevent her from going to the synagogue: “On the contrary. I have become a stronger person and this event has strengthened my faith and religious convictions”.
After the lunch break, another co-plaintiff who was in the synagogue in Halle at the time of the attack was heard as a witness. Christina F. initially reported that on the evening before the day of the attack she had walked from the hotel to the synagogue F. stated that she was accustomed from Vienna and Berlin to seeing two police officers outside each Jewish institution. She commented that she had been surprised that this was not the case in Halle and had at first walked right past the synagogue as a result. She reported that she had enquired about this in the synagogue and been told that the community had long been trying to receive more police protection.
She had decided to stay downstairs in the synagogue, where there was also a separate women’s area. She recounted how in the middle of the reading from the Torah, she had heard a bang and thought it was a terrorist attack, but immediately rejected that idea. She explained that at first there had been no panic. Then she had noticed that the mood had changed, that the prayers had been interrupted. She explained that she had only understood how serious and dangerous the situation was when she had heard the community leader’s telephone call to the police, in which he spoke of a terrorist attack. F. reported that she had helped an elderly gentleman, who was disabled and had difficulty walking, to go upstairs. She recounted that she had then gone back downstairs, where the leader of the community, the cantor and the security officer were observing the situation on the surveillance monitor. F. noted that she had seen for herself on the monitor that there was someone lying in the street. Her first impulse was that she had to go out and help, but had realised that this was not possible. It was only two or three days later that she had realised that the person was dead “and that it was Jana”. Nobody had taken care of the person.
Christina F. also reported on the positive reception given to the people affected by the attack when they were later received at the hospital – in contrast to the behaviour of the police. She recounted that when welcoming her, the hospital’s medical director said: “Welcome! You are not patients here, but guests”. It was only at that point that she had realised “that we are not a nuisance but that it is okay that I am here”. Because she did not have her mobile phone with her because of Yom Kippur, she initially tried to reach her mother on the evening of 9th October from a landline phone. She recounted that when that did not work, an employee had, without saying a word and unprompted, handed F. her own cell phone so that she could call her mother.
The witness subsequently recounted how the police had behaved. She noted that a plain-clothes police officer who wanted to take her statement at the hospital had reacted to her insolently and irritably. Responding to the fact that she had no ID papers with her because of Yom Kippur, the officer had said: “That’s really strange!” She had had the feeling that the police officer thought she was a nuisance. The witness went on to note that although the police had provided hotel rooms for the emergency personnel, they had not provided any accommodation for Rabbi Borovitz’s family, who were originally supposed to stay in an apartment in the synagogue, which was however now not possible due to police work. F. then reported that she had ensured that one of the rooms reserved for the police at the hotel could be used by Rabbi Borovitz and his family.
She recounted that when she left the hospital to go to the bus, those people who had been attending the synagogue that were already on the bus had sung the song “Am Yisrael Chai”. A police officer had asked her if she knew what “that lot in there are singing”. She noted that she had started to explain when the police officer had interrupted her with the words: “So it’s the Israelis”. Christina F. underlined that she had found herself, in 2019 and in Germany, having to explain to a police officer the difference between Israelis and Jews who do not live in Israel.
The witness reported on the consequences of the attack and on her trauma. She lives in France. She explained that originally, she had only planned to stay there for a limited period. F.: “Over the course of the year, I realized that I could not move to Germany”. She noted this was due to the attack, but also due to the way that the police had behaved.
The witness emphasized that she was afraid “that once again we will not be taken seriously”. She noted that this continued to be confirmed: “I see this in a society that does not want to understand that there is a massive problem with anti-Semitism with historical roots in this country”. The witness also addressed the “complete lack of linguistic awareness of the court, which has from the outset reproduced the perpetrator’s use of language”.
Two other witnesses, who had witnessed the crime in Humboldtstraße outside the synagogue, were heard before the end of this day of court proceedings. The fourth witness, M.R., had got off the tram together with Jana L, who was subsequently murdered. L. had crossed the street somewhat earlier than the witness. The witness recounted that as she turned into Humboldtstraße, she had seen the defendant in his combat gear and she had seen the defendant shoot Jana L. in the back. The defendant also turned the gun the witness –who would have been entitled to bring a case as a co-plaintiff, but who had opted not to do so. M.R. reported that there had been a bang, but she did not know whether she had been shot at. The witness fled and hid in a car park behind a car. She heard shots for minutes and was not sure if the defendant might possibly also come to her. She reported that she had tried to call the police but the number was engaged. M.R. recounted that she had called her husband, who picked her up a quarter of an hour later. The witness reported that a few weeks later she had been in a bad way, but she was now fine again, thanks above all to help from those around her – her family and friends.
In contrast to the situation with previous witnesses, the defendant apologized to M.R. after her testimony had been heard. The witness on this: “Freedom is in a sense the most precious asset a human being has. I am free and I hope that this person will never again spend a day in freedom. That is all I have to say about this.”
The last witness on this day of the trial, Stanislaw G., works for a delivery service. On the day of the attack, he drove along Humboldtstraße and past the defendant’s car. He got out because he saw Jana L. lying on the ground and wanted to help her. When the witness realised what was going on, he got into his car. The perpetrator pointed the gun at him, but apparently the gun jammed. The witness drove away and notified the police. He reported that after waiting for twenty minutes, he had continued his work.
Attorney Herrmann, one of the co-plaintiff’s lawyers, thanked the witness: “We have heard many truly terrible things here. I should like to express my great respect that you had the courage to help a person in a dangerous situation”.
Документация судебного процесса
8-й день суда, 01.09.2020 г.
Разбирательство по делу теракта в Галле продолжилось первого сентября в здании Магдебургского областного суда. В этот день были заслушаны показания пяти свидетелей. Первыми выступили свидетели, находящиеся в синагоге на момент нападения. Особое внимание уделялось тому, как свидетели пережили нападение и как оно повлияло на их дальнейшую жизнь.
Показания свидетелей
Первой с показаниями выступила Молли С., работающая в НКО в Берлине. Она не была в синагоге на момент нападения. Незадолго до этого она вышла прогуляться. По её словам, если бы она вышла хоть на несколько минут позже, её бы здесь не было. Через некоторое время после того, как обвиняемый скрылся с места преступления и синагога уже была окружена полицией, она вернулась и ей позволили снова войти в синагогу.
Как и некоторые другие свидетели, находящиеся в синагоге во время нападения, она приехала в Галле с группой из Берлина, чтобы отметить Йом Кипур. По инициативе раввинов Джереми Боровиц и Ребекки Блэйди они приехали в Галле, чтобы отпраздновать Йом Кипур подальше от многолюдных синагог Берлина и чтобы воодушевить местную общину.
Это нападение серьезно травмировало её психику. В то же время, по её ощущениям она ещё больше приблизилась к своему еврейскому наследию и происхождению. Она рассказала суду, что ее дедушка пережил Холокост и что она была первой внучкой в семье. Более сотни родственников ее дедушки были убиты во время Холокоста. Теперь она чувствует связь с ними, теперь она тоже одна из выживших. Свидетельница завершила свои показания заявлением, однако она не стала обращаться напрямую к обвиняемому. Она сказала, что обвиняемый связался “не с тем человеком, не с теми людьми, не с той семьей.” По её словам, после этого дня, подсудимый не причинит ей больше боли, так как это “закончится здесь и сейчас”.
Вторая свидетельница, Илона Б, была в синагоге во время нападения. За день до этого она вместе с группой отправилась из Берлина в Галле, чтобы отпраздновать Йом-Кипур. Она сообщила, что слышала чрезвычайно громкие звуки возле синагоги в полдень 9 октября, но подумала, что это были звуки аварии или чего-то подобного. Вскоре после того, как было сказано, что кто-то стреляет в синагогу, она и другие нашли убежище наверху в задней части синагоги. Во время дачи показаний свидетельница раскритиковала работу полиции и заявила, что проблемы в коммуникации были очевидны. Также она рассказала о странной ситуации во время эвакуации. После разговора с сотрудником полиции и санитаром о том, может ли она взять с собой кошерную еду, один полицейский крикнул другому, указывая на синагогу: “Там все евреи!”
На вопрос о том, каково ей после атаки, свидетельница ответила, что она особенно поражена смертью Яны Л. и Кевина С. На неё очень подействовало то, что два человека были убиты на её месте, два человека, находившиеся не в том месте, не в то время. Она не знает, сможет ли она когда-либо избавиться от этого чувства вины. Илона Б. также завершила свои показания заявлением: “Каким бы шоком это ни было для всех нас, еврейская жизнь пережила и большие потрясения. Это нападение не помешает мне и другим ходить в синагогу и жить еврейской жизнью”.
Свидетель Раввин Боровиц
Третьим свидетелем стал раввин Джереми Боровиц. По инициативе Боровица и его жены, группа из 20 человек отправилась в Галле из Берлина, чтобы отпраздновать еврейский праздник Йом Кипур. По просьбе суда он рассказал о празднике Йом-Кипур и объяснил, что этот день является важной вехой в праздновании Нового года. Он рассказал, посреди чтения Торы, которая читается на Йом-Кипур между утренней и полуденной молитвой, стали слышны выстрелы. После того, как опасность миновала и на месте происшествия появилась полиция, они продолжили молиться – это оставило одно из самых сильных впечатлений в его жизни.
Как и свидетели до него, Боровиц критиковал работу полиции. В частности у него сложилось впечатление, что с ним обращались скорее как с подозреваемым, чем как с жертвой. Он заметил это, в частности, сравнивая поведение полицейских с сотрудниками больницы, в которую они были доставлены после эвакуации. Работники больницы были „очень человечны“. В больнице также произошло одно странное происшествии. Посреди последней и самой важной молитвы полицейский попытался прервать молящихся, чтобы взять показания свидетелей. Однако один сотрудник больницы вмешался и это удалось предотвратить. Это событие навсегда запечатлелось в его памяти: “Два немца спорили о нашей судьбе – можем ли мы продолжать молиться или нет.”
Раввин Боровиц также закончил показания на эмоциональной ноте. Несмотря на нападение, он не имеет намерения уезжать из Германии: “Я чувствую себя привилегированным участником возрождения и развития еврейской жизни в Германии. Мы не боимся, мы не сдадимся и сделаем всё, чтобы еврейская жизнь процветала”. Но для этого необходима поддержка немецкого общества. Только вместе мы сможем построить мультикультурное общество.
Свидетель Роман Р., хаззан и ведущий богослужения в еврейской общине Галле
Затем свидетельствовал Роман Р., хаззан и ведущий службы в еврейской общине в Галле. Он был среди тех, кто наблюдал за попыткой нападения в монитор камеры наблюдения. Он сразу же увидел, что убийца вооружен, и подумал, что на этом всё кончено. Каждый выстрел был как выстрел в сердце. После того, как убийца скрылся, а вначале на месте происшествия не было полиции, наступила полная неразбериха.
Через несколько дней после нападения он думал о том, чтобы уехать из Германии, но в конце концов решил остаться. В конце своего показания он обратился непосредственно к обвиняемому и рассказал о Шаббате, состоявшемся через неделю после нападения. Несколько тысяч человек собрались в знак солидарности вокруг синагоги и вместе пели “Shalom Chaverim”. Этот опыт придал ему сил и укрепил его убеждение остаться.
Последней выступила с показаниями Мишель Р., офицер областной уголовной полиции (ЛКА) в Саксонии-Анхальт. Она сказала, что 9 октября ей было поручено заниматься сбором доказательств в синагоге и на улице Гумбольдтштрассе. Она сообщила, в частности, о стальных пулях, которые она обнаружила разбросанными по месту преступления, и ответила на вопросы об индивидуальных мерах уголовной экспертизы, которые она и два других офицера проводили до позднего вечера 9 октября.
Видеонаблюдение и уголовное преследование братьев В.
После дачи показаний в зале суда была просмотрена видеозапись наблюдения на территории синагоги, на которой было частично записано нападение. Снова стало очевидно, как поздно прибыли в синагогу полицейские. В связи с просмотренным, адвокат соистцов Германн призвал вызвать двух офицеров, прибывших в синагогу, в качестве свидетелей, так как они не осмотрели лежащую на земле Яну Л. и не оказали ей первую помощь.
В конце восьмого дня слушания, представитель Генеральной прокуратуры Германии выступил с заявлением о братьях В., которые уже были упомянуты в предыдущие дни судебного разбирательства и, по крайней мере, один из которых, по некоторым данным, загрузил и распространял в Интернете инструкции обвиняемого по изготовлению оружия, а также распространил видеозапись, опубликованную в день нападения. Генеральная прокуратура заявила, что нет никаких существенных доказательств о связи между братьями В. и обвиняемым. Тем не менее, адвокат соистцов Антония фон дер Беренс попросила ознакомиться с материалами дела, возбужденного прокуратурой Мёнхенгладбаха против братьев В. Фон дер Беренс утверждала, что это имеет большое значение для данного судебного процесса, поскольку основное внимание в рассмотрении нападения сосредоточено на распространении видеозаписи в Интернете; согласно материалам дела, очевидно, что один из братьев В. это сделал. Поэтому дело братьев В. необходимо срочно прояснить.
9-й день суда, 02.09.2020 г.
В ходе судебного разбирательства второго сентября были заслушаны дальнейшие показания потерпевших и свидетелей антисемитского и расистского нападения в Галле. Утром в качестве свидетелей были приглашены два соистца, находившиеся на момент нападения в синагоге, среди них – сотрудник службы безопасности еврейской общины Владислав Р. Р., следивший за монитором камеры видеонаблюдения, он увидел, как обвиняемый подошёл к синагоге в военной форме, и различил, что при нём было огнестрельное оружие.
Сначала он сообщил об этом только председателю общины, чтобы не спровоцировать панику. После этого они позвонили в полицию. Двери были заперты и забаррикадированы, а посетители синагоги были приведены в безопасное место наверху. Вероятно, именно благодаря действиям Р. удалось предотвратить худшее.
Р., который остался у монитора, сообщил, что заметил, как подсудимый что-то бросал на территорию синагоги и стрелял в дверь, и что он открыл огонь по проходящему мимо человеку. Р.: “В то время я не знал, что это была женщина.”
Р. также сообщил, что полиция потребовала всех, 45-50 посетителей и членов общин, оставаться в здании. Они были вынуждены находиться в синагоге до пяти вечера, пока полиция не закончила осмотр места происшествия.
Р. сказал: “Когда все это началось, на самом деле я боялся не за себя, а за всех остальных, находящихся в синагоге.” Среди посетителей синагоги была мать Р. Только месяц или два спустя после атаки у него появились проблемы со сном. Р. сообщает, что теперь ему лучше: “Я думаю, что преодолел все это, и этим я обязан своему жизненному опыту”.
Далее ему были заданы вопросы о местности и мерах предосторожности. В частности, адвокат Вебер, один из адвокатов подсудимого, неоднократно спрашивал о предполагаемом заборе, который был изображён на эскизе места преступления. Несмотря на то, что уже много раз было объяснено, что это вовсе не забор, а Сукка, построенная на территории синагоги для празднования Суккота (Праздника Кущей), следующего после Йом Кипура. Вебер неоднократно и настойчиво называл Сукку „павильоном“ или просто „хижиной“. Вебер также спросил о воротах в стене и о любых других препятствиях на территории синагоги за первой дверью. Некоторые из вопросов Вебера были оспорены как недопустимые со стороны соистцов, после чего Вебер громко перебил одну из представительниц соистцов, Ланг.
Затем со своими показаниями выступила вторая свидетельница, Агата М. Первое о чём она сообщила, стало то, что уже вечером 8 октября, когда она впервые пришла в синагогу в Галле, она была удивлена, отсутствием полиции. 9 октября, когда в синагоге только начали читать Тору, она услышала грохот. Она описала начавшуюся панику, как они забаррикадировались и убежали в верхние комнаты синагоги: “Что я помню, так это то, что я заметила, что многие из пожилых людей с трудом поднимались по лестнице”. Они не знали, как долго это будет продолжаться: “Мы не знали, что произойдет дальше, как долго нам придется оставаться наверху, когда мы сможем спуститься в молитвенный зал”. Через некоторое время они вернулись вниз и продолжили молиться. К сожалению, она не смогла сказать, сколько времени это заняло, так как день прошёл для неё, как в тумане.
М. сообщила, что посетителям синагоги, у которых в Йом-Кипур не было с собой документов, полиция выдала таблички с их именами и номерами. Она сказала, что их посадили в автобус, и ей показалось, что они были в автобусе очень долго. Затем их отвезли в больницу, где таблички с номерами были отсканированы и занесены в базу данных. Говоря о табличках с номерами, М. рассказала об ассоциации со Второй Мировой Войной, так как ей как человеку “был присвоен номер”.
Свидетельница вспомнила, как и другие соистцы, что группу из синагоги очень тепло приняли в больнице, что они смогли закончить свою молитву, вместе пели и танцевали. М. поблагодарила группу, с которой она посетила синагогу в Галле: “Благодаря вам я почувствовала себя сильнее и это чувство со мной и сегодня”. Агата М.:
“Так же, как я повзрослела благодаря этому событию, я надеюсь и думаю, что следующие поколения и общество повзрослеет”. М. продолжила: “Пусть общество увидит, что антисемитизм всё ещё существует”.
Ceza davasının duruşma raporları
01.09.2020, 8. Duruşma Günü
1 Eylül Salı günü Magdeburg Eyalet Mahkemesi binasında Halle saldırganına karşı yürütülen davanın duruşmasına devam edildi. Bu duruşma gününde toplam beş tanık dinlendi. Davada ilk kez saldırı esnasında sinagogda bulunan tanıklar da dinlendi. Duruşmanın odak noktasını 9 Ekim günü neler yaşadıklarını ve saldırıyla ilgili yaşadıklarıyla nasıl baş ettiklerini anlatan tanıklar oluşturdular.
Tanık ifadeleri
Mollie S. Berlin’de bir Yahudi sivil toplum örgütü için çalışan ve saldırı esnasında sinagogda bulunmayan Mollie S. ilk tanık olarak dinlendi. Mollie S. sinagoğa karşı gerçekleşen saldırıdan çok kısa bir süre önce kısa bir yürüyüş yapmak üzere sinagogdan çıkmış. Tanık, ben sinagogdan yalnızca birkaç dakika sonra çıkmış olsaydın herhalde bugün burada olamazdım, dedi. Tanık sinagoğa ancak saldırgan olay yerinden uzaklaştıktan ve polisler geldikten sonra girebilmiş. Mollie S., saldırı esnasında sinagogda bulunan diğer bazı tanıklar gibi büyükçe bir grupla birlikte Yom Kipur’u kutlamak için Berlin’den Halle gelmiş. Tanık, ikisi de haham olan Jeremy Borovitz ve Rebecca Blady çiftinin inisiyatifiyle Yom Kipur’u Berlin’deki dolu olan sinangoglardan uzak kutlamak ve eski ve yerel olan Yahudi cemaatini biraz canlandırmak amacıyla gelmiş Halle şehrine.
Sinagoğa yapılan bu saldırı tanıkta bir travmaya neden olmuş. Ancak tanık aynı zamanda yaşanan bu olaydan sonra Yahudi kökenine ve mirasına daha bir derinden bağlanmış. Dedesi Holokost’ta hayatta kalanlar arasındaymış ve kendisi de ailenin ilk torunuymuş. Dedesinin yüzden fazla akrabası Holokost’ta esnasında katledilmiş. Yaşanan saldırıdan sonra bir bağ oluşmuş ve artık kendisi de hayatta kalanlardan biri olmuş. Tanık ifadesini sanığı doğrudan muhatap almadan bir mesajla bitirdi. Tanık, sanığın yanlış kişileri hedef aldığını söyledikten sonra şöyle devam etti: „Yanlış kişileri, yanlış aileyi hedef aldı. Bugünden sonra bu saldırı artık bana acı vermeyecek; çektiğim acılar burada bugün bitecek.“
İkinci tanık İlona B. saldırı esnasında sinagogda bulunuyordu. O da bir gün öncesinden Yom Kipur’u kutlamak için Berlin’den Halle’ye gelen grubun içindeydi. İlona B. adlı kadın 9 Ekim günü öğlen saatinde sinagoğun dışından gelen çok güçlü bir patlama sesi duyduğunu ancak ilk anda bunun bir kaza veya benzeri bir şey sonucu olduğunu düşündüğünü anlattı. Ancak kısa bir süre sonra birinin sinagoğa ateş ettiğini söylemesi üzerine diğerleriyle birlikte sinagoğun arka tarafında yer alan azara kısmına korunmak için sığınmış. Tanık ifadesinde olay yerine gelen polislerin çalışmaları eleştirerek, iletişimin hiç iyi işlemediğini anlattı. Bu esnada sinagogdan tahliye edilirken yaşanan çok yadırgatıcı bir olayı anlattı. Tanık, sinagogda memurlar ve bir ilkyardım sağlık memuru ile kaşer yani helal gıdalarını yanında götürüp götüremeyeceğine dair yaşanan tartışma esnasında bir polis memuru diğer bir meslektaşına sinagoğa işaret ederek şöyle demiş: „Oradakilerin hepsi Yahudi!“
Saldırıdan sonra neler yaşadığına dair sorulan soruya tanık, özellikle Jana L. ve Kevin S.‘nin ölümünden çok etkilendiğini anlattı. Tanık, kendisini yerine yanlış bir zamanda ve yanlış bir yerde bulundukları için iki insanın öldürülmüş olmasına çok üzüldüğünü; bu yükten kurtulup kurtulamayacağını bilmediğini ve kendisini suçlu hissettiğini söyledi. Tanık İlona B. de ifadesini verdiği bir mesajla bitirdi: „Bizler için bu saldırı çok ağır bir saldırı olsa da Yahudilik bunun çok daha ağırlarının üstesinden geldi. Bu saldırı ne beni ne de diğerlerini sinagoğa gitmekten ve Yahudi yaşamını yaşamaktan alıkoyacaktır.
Tanık haham Borovitz
Haham Jeremy Borovitz üçüncü tanık olarak ifade verdi. Berlin’den Yahudi bayramı Yom Kipur’u kutlamak için Halle’ye gelen 20 kişilik grup kendisinin ve eşinin girişimleri sonucu gelmişler. Kendisine sorulması üzerine Yahudilerin kutsal günü Yom Kipur hakkında bilgiler verdi ve bugünün yeni yıl için ne kadar önemli olduğunu açıkladı. Yom Kipur’da sabah yapılan ibadetin ardından öğlen yapılacak olan ibadete kadar olan süre zarfında Tora’nın okunduğunu, bu okuma esnasında bir patlamanın olduğunu aktardı. Somut tehlike bertaraf edildikten ve polisler geldikten sonra sinagogdakiler dualarını okumaya devam etmişler. Borovitz bu anın hayatında yaşadığı en güçlü anlardan biri olduğu anlattı.
Borovitz kendisinden önce dinlenen diğer tanıklar gibi polisin olay yerinde yaptığı çalışmaları eleştirdi. Tanık, polislerin kendisine bir kurbana değil de bir şüpheliye davranır gibi davrandıkları duygusuna kapıldığını söyledi. Polislerin davranışı, sinagogdan tahliye edilip hastaneye götürüldükten sonra kendilerine yönelik hastane personelinin davranışlarıyla karşılaştırdığında daha da bir dikkatini çekmiş. Hastanedeki insanlar „çok insani“ duygularla hareket etmişler. Hastanede çok yadırgatıcı bir olay yaşanmış. Hastanede okunan en son ve en önemli duaya bir polis memuru tanıkların ifadelerini almak için müdahalede etmeye çalışmış. Bir hastane çalışanı polisin bu girişimini engellemiş. Ancak bu olay tanığın beynine kazınmış: „İki Alman dua etmeye devam edebilir miyiz yoksa edemez miyiz diye orada bizim kaderimiz üzerine kavga ediyorlardı.“
Haham Borovitz de çok güçlü bir mesajla bitirdi sözlerini. Bu saldırıya rağmen, Almanya’yı terk etmeyi düşünmediğini söyledi: „Almanya’da Yahudi yaşamının büyüyüp gelişmesine katılabildiğim için kendini çok ayrıcalıklı biri olarak görüyorum. Biz korkmuyoruz, biz bir adım dahi geri atmayacağız ve biz Yahudi yaşamının burada çok geliştirip ilerleteceğiz.“ Haham, bunun için Alman toplumunun desteğine ihtiyaçları olduğunu ve birlikte çok kültürlü bir toplum kurabileceklerini söyledi.
Tanık Roman R., Halle Yahudi Cemaati’nin kantor ve hazanı
Ardından Halle Yahudi Cemaati’nin kantor (koro şefi) ve hazanı tanık Roman R. dinlendi. Roman R. saldırıyı güvenlik kamerasının ekranından izleyebilenlerden biri. Tanık, saldırganın silah taşıdığını hemen görmüş ve demek ki buraya kadarmış diye düşünmüş. Atılan her mermi sanki bir kalbe saplanan mermiymiş. Saldırgan ve arabası gözlerden kaybolduktan sonra ve polis de daha olay yerinde bulunmadığından ortama tam bir belirsizlik hakim olmuş. Saldırıyı izleyen günlerde Almanya’yı terk etmeyi düşünmüş ancak nihai olarak terk etmeme kararı almış. Tanık ifadesinin sonuna geldiğin sanığa doğru yöneldi ve saldırıdan sonraki haftada yapılan Şabat’ı (büyük mü yazılır?) anlattı. Bu Şabat gününde binlerce insan dayanışmalarını göstermek için sinagoğun önünde bir araya gelmiş ve hep birlikte „Shalom Chaverim” yani „Barış sizinle olsun dostlar“ parçasını söylemişlerdi. Yaşadığı bu birliktelik onu burada kalma konusunda güçlendirmiş.
8. duruşma gününde son tanık olarak Sachsen-Anhalt Eyalet Kriminal Dairesin polis memuru Michelle R. dinlendi. Tanık polis memuru 9 Ekim gününde hem sinagogda hem de Humboldtstraße adlı sokakta olay yerinde iz ve delil toplamak üzere görevlendirildiğini söyledi. Tanık olay yerinin etrafına kadar saçılmış olan çelik bilyeler bulduklarını anlattı ve iki polis memuruyla birlikte 9 Ekim günü akşamın geç saatlerine kadar olay yeri incelemesiyle ilgili aldıkları tedbirleri açıkladı.
Güvenlik kamerası ve W. kardeşler hakkındaki ceza davası
Tanıklar dinlendikten sonra sıra mahkeme salonunda saldırının belli bölümlerinin görüldüğü sinagoğun güvenlik kamerasının kaydı izlendi. Bu kayıtta, polis güçlerinin saldırının başlamasından çok sonra yani sinagoğa ne kadar geç geldikleri tekrar gözler önüne serildi. Bu güvenlik kamerası kayıtlarına dayanarak müdahil avukat Hermann sinagoğa ilk olarak ulaşan iki polis memurunun tanık olarak mahkemeye çağrılmalarını önerdi ve gerekçe olarak da her iki memurun da yerde yatan Jana L.‘yi ne muayene ettiklerini ne de ilkyardımda bulunduklarını açıkladı.
Duruşmanın sonuna doğru Federal Savcılığın temsilcisi bir önceki duruşma günü bahsi geçen W. kardeşlerle ilgili açıklamada bulundu. W. kardeşlerinden her halükarda birinin saldırganın canlı yayınını izlediği ve onun internete yüklediği silah yapımı kılavuzunu indirdiği ve yaydığı varsayılıyor. Federal Savcılık W. kardeşlerle sanık arasında herhangi bir bağlantının bulunduğuna dair bir verinin olmadığını açıkladı. Bunun üzerine müdahil avukat Antonia von der Behrens Mönchengladbach Savcılığının W. kardeşler hakkında yürüttüğü ceza davasıyla ilgili olan dosyaların celp edilmesini talep etti. Avukat Antonia von der Behrens bu dosyaların dava açısından büyük bir öneme sahip olduklarını çünkü saldırının odak noktasının kaydedilen görüntüleri internet ortamında yaymak olduğu ve dosyadan anlaşıldığı üzere bunu W. kardeşlerden birinin de yaptığının görüldüğünü açıkladı. Avukat bu nedenle W. kardeşler olayının acilen açıklığa kavuşturulması gerektiğini savundu.
02.09.2020, 9. Duruşma Günü
2 Eylül Çarşamba günü Halle şehrinde gerçekleşen antisemit ve ırkçı saldırı nedeniyle açılan davada diğer mağdurlar ve olayın tanıkları dinlendi. Sabah yapılan duruşmada Halle’de sinagoğa karşı yapılan saldırı esnasında sinagoğun içinde bulunan iki müdahil tanık olarak dinlendi. Bunlardan biri Yahudi Cemaati’nin güvenlik sorumlusu Vladislav R. idi. Tanık R. güvenlik kamerasının ekranından sanığın üniformasını giymiş bir şekilde geldiğini görmüş ve üzerinde taşıdığı silahı fark etmiş. Tanık panik yaratmamak için ilk önce sadece cemaatin yöneticisine haber vermiş. Bunun ardından polisi aramışlar. Kapılar kapatılmış ve önlerine barikatlar kurulmuş. Sinagoğun içinde bulunanlar üst bölüme götürülmüş ve orada saklanmışlar. Tanık R.‘nin bu soğukkanlı davranışı daha kötü şeylerin meydana gelmesini engellemiş gözüküyor. Ekranın başından ayrılmayan R., sanığın sinagoğun arazisine bir şey fırlattığını ve kapılara ateş ettiğini gördüğünü. Yine sanığın oradan geçen bir insanın üzerine ateş açtığını görmüş ancak R. „O vakit ateş edilen kişinin bir kadın olduğunu bilmiyordum.“ dedi.
R. ifadesinin devamında polisin sinagogda bulunan 45- 50 kişiye binada kalmalarını söylediğini anlattı. Polisler hazır olana kadar yani saat 17’ye kadar sinagogun içinde kalmak zorunda kalmışlar. Güvenlik kamerasının monitörünü izleyenler ifadeleri alınmak üzere polis merkezine götürülmüşler.
R. „Tüm bu olaylar başladığında kendim için korkmadım. Yalnızca içeride bulunan insanlar için korktum.“, dedi. R.‘nin annesi de sinagoğun içinde bulunan insanların arasındaydı. Olaydan üzerinden bir iki ay geçtikten sonra uyku sorunları yaşamaya başlamış. R. şu an kendisini daha iyi hissettiğini anlattı: „Tüm bunların üstesinden gelmiş olmamı sanırım hayatta yaşadığım tecrübelere borçluyum.“
Tanığın ifadesine olay yerine ve alınan güvenlik önlemlerine dair sorulan sorularla devam edildi. Özellikle sanığın müdafilerinden biri olan avukat Weber, olay yeri krokisinde bulunduğunu iddia ettiği bir çite dair sorular sordu. Sorularla dönüp dolaşılan konu sinagoğun arazisi üzerinde kurulu olan suka oldu. Suka, belirli ağaç dallarından yapılan organik küçük bir çardaktır ve Yom Kipur’u izleyen şükran günü için hazırlanır. (Seda, çok ayıp ama Yahudi kültürünü ve terimlerini hiç bilmiyorum. İnternetten araştırdım, sen uymadıklarını düşünürsen lütfen belirt.!!!!) Sanığın müdafisi Weber suka yerine sürekli „pavyon“ veya basitçe „kulübe“ deyip durdu. Avukat Weber ayrıca duvaraki bir kapıya dair ve ilk kapının ardındaki sinagog arazisinde bulunan bariyerlere dair sorular sordu. Weber’in birkaç sorusuna müdahil avukatlar itiraz etti. Weber ise bunun üzerine müdahil avukat Lang’ın sözünü bağırarak kesti.
İkinci tanık olarak Agatha M. dinlendi. Tanık M. 8 Ekim akşamı sinagoğa gittiğini ve sinagoğun etrafında polisin bulunmadığı görünce şaşırdığını anlattı. 9 Ekim günü sinagogda tam Tora okunmaya başlandığında bir patlama sesi duymuş. Tanık yaşanan paniği anlattı, kapılara nasıl barikat kurduklarını, sinagoğun bir üstünde bulunan bölüme çekildiklerini anlattı. „Aklımda birçok yaşlı insanının üst bölüme çıkan merdivenleri çıkmakta zorlandıkları kalmış.“, dedi. Saldırının ne kadar süreceğini hiç kestirememişler. „Neler olduğunu bilmiyorduk, yukarıda ne kadar kalmak zorunda olacağımızı bilmiyorduk, aşağıya ibadet mekanına ne zaman inebileceğimizi bilmiyorduk.“, dedi. Bir süre sonra tekrar aşağıya inmişler ve dualarını okumaya devam etmişler. Tanık, üzülerek bu durumun ne kadar sürdüğünü hatırlamadığı için söyleyemeyeceğini; o günü adeta bir sis perdesinden bakarak hatırladığını anlattı.
M., Yom Kipur’da sinagogda bulunan ziyaretçiler arasında kimlikleri yanlarında olmayanlara polisin üzerinde adları ve bir numarının bulunduğu bir tür levha takıldığını anlattı. Tanık, ardından otobüse götürüldüklerini ve hatırladığı kadarıyla otobüsün içinde çok uzun bir süre beklemek zorunda kaldıklarını anlattı. Sonra hastaneye götürülmüşler. Orada tarayıcı aracılığıyla kimlikleri olmayanlara takılan levhaların üzerindeki numaralar okunmuş ve iletilmiş. M. üzerinde numaraların bulunduğu levhalarla ilgili olarak bunların kendisine İkinci Dünya Savaşı’nı hatırlattığını; „bunun asıl sebebi benim bir insan olarak bir numaralandırılmış olmamdı“ dedi.
Tanık, daha öncesinden diğer müdahillerin de anlattığı gibi hastanede çok içten duygularla karşılandıklarını, orada dualarını sonuna kadar okuyabildiklerini, birlikte şarkı söyleyip dans edebildiklerini anlattı. M. birlikte sinagoğu ziyaret ettiği kişilere teşekkür ederek şunları söyledi: „Siz benim kendimi daha güçlü hissetmemi sağladınız ve ben bugün de kendimi daha güçlü hissediyorum.“ Agatha M.: „Bu olay beni ne kadar olgunlaştırdıysa gelecek kucakları ve toplumu da o kadar olgunlaştırmasını umuyor ve diliyorum.“ M. devamında „Toplumun antisemitizmin hala var olduğunu görmesini umuyorum.“, dedi.
Tanık dedesinin ve ninesinin kuşağının çeşitli toplama kamplarından geçtiklerini anlatı: „Ben özgürlük içinde yaşayan ilk kuşak olmak istiyordum.“ M.: „Universite eğitimi için Almanya’ya gelme kararı aldığımda dedem bana „Ne olur sinagoğa gitme, oraya gitmek çok tehlikeli demişti.“ Uzun süren bir suskunluğun ardından M. „Antisemitizmin hala var olduğunu gördükçe yüreğimi yas bürüyor. Bugün „Durun, artık yeter!“ demek bir zorunluluktur. Yahudi teolojisi okuyan tanık saldırının kendisini sinagoğa gitmekten asla alıkoymayacağını vurguladı ve „Aksine. Ben artık daha güçlü bir insanım. Bu olay inancıma ve dini görüşlerime olan bağlılığımı daha da güçlendirdi.“, dedi.
Verilen öğle arasından sonra Halle saldırısında sinagogda bulunan bir başka tanık dinlendi. Christina F. ilk önce olaydan bir gün önce akşam saatlerinde otelden sinagoğa gittiğini anlattı. Tanık, Viyana ve Berlin’de her bir Yahudi kurumunun önünde iki polisin beklediğini bildiğinden Halle’de durumun böyle olmamasına şaşırdığını anlattı. Tanık o gece polisleri görmeyince sinagoğu fark etmeyip önünden geçmiş. Tanık sinagogda bu durumu sormuş ve cemaatin uzun bir süre daha fazla polis korumasının verilmesi için uğraş verdiğini öğrenmiş.
Tanık, sinagogda aşağıda kalmaya karar vermiş. Aşağıda da kadınlara özel bir bölüm varmış. Tora’yı okurken bir patlama sesi duymuş ve bu bir terör saldırısı diye düşünmüş ancak bu böyle düşünmekten hemen vazgeçmiş. İlk başlarda panik doğmamış. Ardından ruh halinin değiştiğini ve dualara ara verildiğini görmüş. Olayın ne kadar ciddi ve tehlikeli olduğunu cemaat başkanının polisle yaptığı telefon görüşmesinde bir terör saldırısıyla karşı karşı olduklarıı duyduğunda anlamış. F. yürüme engelli olan bir yaşlı adama yukarı çıkabilmesi için yardım etmiş. Ardından tekrar aşağıya cemaat başkanının, kantor yani koro şefinin ve güvenlik sorumlusunun olayı güvenlik kamerasının ekranından izledikleri yere gitmiş. F. kendisnin ekranada bir kişinin sokak ortasında yattığını görmüş. Hemen dışarı çıkmak ve yardım etmek gerektiğini düşünmüş ancak bunu yapmaması gerektiği ortadaymış. Olayda ancak bir-iki gün sonra yerde tayan kişinin öldüğünü ve „bu kişinin Jana olduğunu“ anlamış. Kimse bu kişiyle ilgilenmemiş.
Christina F. de diğer tanıklar gibi hastane çalışanlarının polislerin aksine kendilerine çok iyi davrandıklarını anlattı. Doktorlardan sorumlu kişi kendisini şu şekilde karşılamış: „Hoş geldiniz! Sizler burada hastalarımız değilsiniz, siz bizim misafirlerimizsiniz.“ Tanık, ancak bu sözleri duyduktan sonra „bizlerin rahatsızlık veren kişiler olmadığımızı ve benim burada olmamda bir sorun olmadığını hissettim“, dedi. Yom Kipur nedeniyle telefonu yanında olmayan tanık 9 Ekim akşamı annesini bir sabit telefon üzerinden aramaya çalışmış. Bunu başaramayınca bir hastane çalışanı annesini arayabilmesi için tek bir söz söylemeden, soru sormadan kendi cep telefonunu uzatmış.
Tanık bunların ardından polisin davarınışını anlatmaya başladı. Hastanede ifadesini almak isteyen bir sivil polis ona karşı kaba ve sinirli bir şekilde davranmış. Yom Kipur’da yanında kimliğinin olmamasına ise memur „Bu çok tuhaf bir durum!“ diye tepki vermiş. Sanki polise yük oluyormuş duygusuna kapılmış. Tanık ifadesinin devamında polis güçleri için hotel odaları ayarlamışlar ancak haham Borovitz ve ailesi için kalacak bir yer ayarlamamışlar. Haham Borovitz’in sinagogda bir evde yer ayrılmıştı ancak polis orada çalışmalarını yürütmeye devam ettiği için bu mümkün değildi. F. kendsinin, polis için rezervasyonu yapılmış olan bir otel odasının haham Borovitz ve ailesine tahsis edilmesini sağladığını anlattı.
Hastaneden çıkıp otobüse doğru giderken kendisinden önce otobüste bulunan sinagoğun ziyaretçilerinin „Am Yisrael Chai“ yani „İsrail halkı yaşıyor“ şarkısını söylediklerini duymuş. Bir polis kendisine „içerdekilerin ne söylediklerini“ bilip bilmediğini sormuş. Tanık, söylenen şarkıyı açıklamaya çalışırken polis „Yani İsrailliler“ diyerek sözünü kesmiş. Christina F. Almanya’da 2019 yılında bir polise İsrailliler ile İsrail’de yaşamayan Yahudilerin arasındaki farkın ne olduğunu açıklamak durumunda kaldığını anlattı.
Tanık, saldırının neden olduğu sonuçlar ve yaşadığı travma üzerine konuştu. Tanık Fransa’da yaşıyor. Başta Fransa‘da sınırlı bir süre kalmayı planlamış. F.: „Geçen yıl Almanya’ya tekrar dönemeyeceğimi fark ettim.“ Tanık bir yandan yaşanan saldırının diğer yandan da saldırıdan sonra polisin sergilediği davranışın neden olduğunu açıkladı.
Tanık „yine ciddiye alınmayacağız“ diye kortuğunu ve bu korkusunun da doğrulandığını söyledi: „Bunu bu ülkede tarihten gelen bir antisemitizmin ile ilgili çok ciddi bir sorunun olduğunu görmek istemeyen bir toplumun örneğinde görüyorum.“ Tanık bunu aynı zamanda „Mahkemede kullanılan dilin hassasiyetten yoksun olmasında, davanın başladığı ilk günden bu yana saldırganın dilini yeniden üretmesinde“ gördüğünü söyledi.
Duruşmanın sonuna doğru iki tanık daha dinlendi. Bu tanıklar sinagoğun önündeki Humboldtstraße adlı caddedeki saldırıyla ilgili dinlendiler. Dördüncü tanık M.R. daha sonra öldürülen Jana L. ile birlikte tramvaydan inmiş. L., tanıktan çok kısa bir süre önce caddenin karşı tarafında geçmi. Tanık Humboldtstraße’ye askeri kıyafetler giymiş olan sanığı ve sanığın Jana L.‘ye arkasından ateş ettiğini gördüğünü anlattı. Sanık ifade veren tanığa da nişan almış. Bundan dolayı tanık isteseydi kendisi de davaya müdahil olabilirdi ancak bu hakkını kullanmadı. M.R. adlı tanık bir patlamanın olduğunu ancak kendisine ateş edilip edilmediğini bilmediğini açıkladı. Tanık kaçmış ve bir otoparkta bir arabanın arkasına saklanmış. Dakikalarca kurşun seslerini duymuş ve sanığın kendisinin bulunduğu yere gelip gelmeyeceğinden de emin olamamış. M.R. polisi aramaya çalışmış ancak bu hat sürekli meşgulmüş. Daha sonra eşini aramış ve eşi 15 dakika sonra gelip kendisini almış. Tanık birkaç hafta boyunca kendisini çok kötü hissettiğini ancak ailesi ve arkadaş çevresi sayesinde tekrar toparlandığını anlattı.
Dinlenen diğer tanıklardan farklı olarak sanık, M.R. adlı tanığın ifadesi alındıktan sonra ondan özür diledi. Tanık bu özür karşısında şu tepkiyi verdi: „Özgürlük bir nebze insanın en yüksek değeridir. Ben özgürüm ve ben bu insanın bir gün bile özgür kalmamasını umut ediyorum. Bu özre karşılık söyleyebileceğim tek şey bundan ibaret.“
Son olarak dinlenen tanık evlere servis yapan bir şirkette çalışan Stanislaw G. oldu. Tanık saldırının olduğu gün Humboldtstraße’den sanığın arabasının yanında geçmiş. Jana L.‘yi yerde yatarken gören tanık yardım etmek için arabasından inmiş. Ancak tanık olayın ne olduğunu anlar anlamaz tekrar arabasına binmiş. Saldırgan silahını tanığa doğrultmuş ancak silahın tutukluk yaptığı varsayılıyor. Tanık oradan arabasıyla uzaklaşmış ve polise haber vermiş. Tanık yirmi dakika bekledikten sonra işine devam etmiş.
Müdahil avukat Herrmann tanığa teşekkür etti: „Burada çok korkunç şeyler dinledik. Bu kadar tehlikeli bir durumda bir insana yardım etme cesareti gösterdiğiniz için sizi çok takdir ediyorum.“