Prozessdokumentation
15. und 16. September 2020 – 12. und 13. Verhandlung / 12th and 13th day of court proceedings / 12. ve 13. Duruşma Günleri
12. Prozesstag, 15.09.2020
Am Dienstag, den 15. September, wurde im Gebäude des Landgerichts Magdeburg der Prozess gegen den Attentäter von Halle weitergeführt. Insgesamt wurden an diesem Verhandlungstag fünf Zeug*innen gehört, darunter der Vater des im Kiez-Döner ermordeten Kevin S. sowie Betroffene aus der Synagoge und dem Kiez-Döner. Der 12. Prozesstag hat erneut gezeigt, warum die Betroffenenperspektive auf Rechtsterrorismus so zentral ist: Sie sind – wie İbrahim Arslan, der die rassistischen Brandanschläge von Mölln 1992 überlebte, sagt – die Hauptzeug*innen des Geschehens.
Die Aussage des Vaters von Kevin S.
Als erster Zeuge sagte der Vater des im Kiez-Döner ermordeten Kevin S. aus. Seine Aussage war vom Stolz auf seinen Sohn und von tiefer Trauer und großem Schmerz über dessen brutalen Tod geprägt. Der Vater berichtete, dass sein Sohn Kevin in einer Malerfirma mehrere Praktika habe absolvieren können. Er sei dort mit seiner Behinderung so angenommen worden, wie er war. Kevin sei immer sehr stolz auf seine geleistete Arbeit gewesen. Der Vater erzählte, dass neben der Arbeit Fußball die große Leidenschaft von Kevin war: „Er wollte unbedingt bei allen Spielen des HFC [Hallescher Fußballclub] dabei sein.“ Dort habe er sich auch einen Freundeskreis aufbauen können: „Die Leute beim Fußball haben ihn immer beschützt, ich habe mir nie Sorgen gemacht.“ Kevins Vater sagte an dieser Stelle, dass er sehr stolz auf seinen Sohn sei und darauf, was er sich aufgebaut habe.
„Die Leute vom Fussball haben Kevin beschützt.“
Nun berichtete der Vater vom 9. Oktober 2019, dem Tag des Anschlags. Um kurz vor 12 Uhr habe er das letzte Mal mit seinem Sohn telefoniert. Sein Sohn sagte ihm, dass er zur Mittagspause einen Döner essen gehen würde. Danach sei es nicht mehr möglich gewesen, Kontakt zu ihm herzustellen. Weder er selbst, noch Kevins Mutter hätten Kevin S. erreichen können. Vor Sorge, berichtete der Vater weiter, habe er am Nachmittag des 9. Oktober auf Facebook eine Vermisstenanzeige gestellt. Offenbar hatte die Polizei zu diesem Zeitpunkt noch keinen Kontakt zu den Eltern von Kevin S. aufgenommen. Anstatt von der Polizei erfuhren die Eltern am Abend des 9. Oktober durch das im Internet verfügbare des vom Täter erstellten Videos, das auch den Mord an Kevin S. zeigt, vom Tod ihres Sohnes. Der Vater berichtete, dass ein Freund ihm diese Aufnahmen zugeschickt habe.
Der Vater von Kevin S. musste seine Aussage immer wieder unterbrechen, er weinte und konnte nicht mehr weitersprechen. Nach einer kurzen Unterbrechung des Verhandlungstages brachte er dennoch seine Aussage zu Ende. Richterin Mertens bedankte sich und sagte, dass es sehr wichtig sei, dass er vor Gericht von seinem Sohn erzählt habe.
Zeug*innen Karen E. und Ezra W.
Als zweite Zeugin sagte Karen E. aus, die sich zum Zeitpunkt des Anschlages in der Synagoge aufhielt und wie einige weitere Betroffene mit einer Gruppe aus Berlin für Jom Kippur nach Halle gereist war. Zu Beginn ihrer Aussage betonte die Zeugin, dass sie die Gebete und den Gottesdienst am 9. Oktober in der Synagoge in Halle als berührend empfunden habe und es toll gewesen sei zu sehen, dass jüdisches Leben in Deutschland wächst. Sie wolle betonen, dass es wichtig ist zu zeigen, dass es jüdisches Leben gibt und dass der Anschlag dies nicht verhindern wird. Weiter berichtete Karen E., dass sie zum Beginn des Anschlages nicht richtig verstanden habe, was geschah. Sie habe sich darüber gewundert, wie lange es dauerte, bis die Polizei vor Ort war und dass sie so wenige Informationen bekommen hätten. Nachdem klar war, dass es sich um einen Anschlag handelte, habe sie gedacht: „Was? Wieder? Das kann nicht sein!“. Die spätere Evakuierung aus der Synagoge habe sie als ein „großes Theater“ empfunden. Zweimal seien sie durchsucht worden: „Da habe ich mich wirklich als Objekt gefühlt.“
„Global White-Supremacist Terror“
Die Zeugin betonte, dass es die Gefahr, die ihnen begegnet sei, nicht nur in Deutschland gebe. Sie habe Angst, dass nicht ernst genommen und gesehen werde, dass der Täter nicht alleine ist, sondern Teil der „White Supremacy“-Bewegung: „Wenn das nicht gesehen wird, dann ist der Prozess bedeutungslos.“ Abschließend sagte Karen E., dass durch das Bundeskriminalamt (BKA) und die anderen Ermittlungsbehörden nicht die Parallelen zu den Anschlägen in Christchurch und Poway [antisemitischer Anschlag auf eine Synagoge im kalifornischen Poway] gesehen würden. Ein internationales Kollektiv aus Künstler*innen und Wissenschaftler*innen habe dazu mehr herausgefunden als das BKA. Die Zeugin Karen E. nennt in diesem Zusammenhang die Website „Global White-Supremacist Terror: Halle“ und empfiehlt, dass man sich diese Internetseite anschauen solle und man dort die Informationen einsehen könne, die das BKA nicht ermittelt habe.
Als dritter Zeuge wurde Ezra W. gehört, der sich ebenfalls zum Zeitpunkt des Anschlags in der Synagoge in der Humboldtstraße in Halle aufhielt und, wie die Zeugin zuvor, für Jom Kippur von Berlin nach Halle gereist war. Er sagte, dass er sich noch am Abend nach dem antisemitischen und rassistischen Anschlag Notizen über das Erlebte gemacht habe, auf die er sich bei seiner Aussage beziehen werde. W. berichtete, dass es zu Beginn des Anschlages viele Gerüchte in der Synagoge gegeben habe und sie lange die Synagoge nicht hätten verlassen dürfen. Wie die Zeugin Karen E. sagte auch er aus, dass er die Gebete und den Gottesdienst in der Halleschen Synagoge als sehr berührend und bestärkend empfunden habe. Der Anschlag habe ihn daran erinnert, wie wertvoll das Leben sei.
„Das Wunder von Halle und die Wunde von Halle.“
Weiter berichtete Ezra W., dass er länger gebraucht habe, bis er beginnen konnte, den Tag des Anschlags beginnen zu verarbeiten. Noch Wochen danach habe er das Adrenalin im Körper gespürt. Beim Verstehen des Geschehenen hätten ihm einige Worte sehr geholfen. Und zwar seien dies die Worte des Pastors von Janas Familie gewesen. Dieser habe folgenden Satz gesagt: „Das Wunder von Halle und die Wunde von Halle.“ Zu Beginn sei es für ihn, so W., eher ein Wunder gewesen, aber jetzt mit dem Prozess gegen den Attentäter gehe es mehr um die Wunde.
„Antisemitismus hat sich für mich immer wie eine lästige Ablenkung angefühlt“, so Ezra W. Er habe es immer abgelehnt, dass der Antisemitismus einen negativen Einfluss auf seine jüdische Erfahrungen nehmen könne. Jetzt finde er sich aber in einer Situation wieder, in der der Antisemitismus sein erstes Jahr in Deutschland sehr geprägt habe. Ezra W. betonte, dass er nun eine Rolle habe, um die er nicht gebeten habe. Eine Rolle, die er jedoch erfüllen wolle, um mit jüdischen Werten noch mehr zum jüdischen Leben in Deutschland beizutragen. „Ich habe eine Stimme bekommen, die ich nutzen möchte“, so Ezra W. W. weiter: „Für mich ist eine Kernbotschaft des Judentums die Wertschätzung für das Heiligtum des Lebens.“ An dieser Stelle nannte der Zeuge seine Großmutter, die den Zweiten Weltkrieg überlebte, und erzählte, dass diese seitdem jeden Tag singe und dies wahrscheinlich auch an diesem Tag tun würde. Zum Abschluss seiner Aussage stimmte Ezra W. selbst ein Lied an und sang auf Jiddisch einige Zeilen aus dem Lied Baruch Hashem.
Die Zeugen İsmet und Rıfat Tekin
Nach der Mittagspause sagten der jetzige Besitzer des Kiez-Döners, İsmet Tekin, und sein Bruder Rıfat Tekin aus. Beide waren bis kurz nach dem Anschlag beim vorherigen Besitzer İzzet C. angestellt. Nach dem Anschlag verschenkte der vorherige Besitzer den Laden an İsmet Tekin, der ihn seitdem als Besitzer führt. İsmet Tekin befand sich während des Anschlages außerhalb des Ladens, sein Bruder Rıfat dagegen hielt sich direkt im Laden auf.
„Aber wir wollen hier bleiben“
Als erstes sagte Rıfat Tekin als Zeuge aus. Er berichtete, dass er sich zum Zeitpunkt des Anschlages im Laden hinter der Theke befunden habe. Er sah den Attentäter kommen und sah auch, wie dieser versuchte, einen Sprengsatz in den Kiez Döner zu werfen, der jedoch an der Tür abprallte. Als der Attentäter dann begonnen habe auf den Laden zu schießen und eine Kugel die Scheibe durchschlug, habe er sich hinter die Theke geduckt. Weiter berichtete er, dass er ab diesem Zeitpunkt nichts mehr habe sehen können, jedoch kurz darauf eine Person mehrfach „Bitte nicht!“ habe rufen hören. An diesem Punkt sei er davon ausgegangen, dass der Angreifer ihm den Rücken zukehren würde und habe diesen Moment zur Flucht genutzt. Dann sei er hinaus gerannt und habe sich in das gegenüberliegende Restaurant „Hong Kong“ geflüchtet, von wo er sofort seinen Bruder İsmet kontaktierte.
Am Ende seiner Aussage sagte Rıfat Tekin, dass auch seine Familie gelitten habe: „Ich war ja schließlich vor Ort und mir hätte auch etwas passieren können.“ Auf Nachfrage von Richterin Mertens antwortete er, dass er nicht in die Zukunft sehen könne: „Aber wir wollen hier bleiben. Wir wollen uns weiter für die Bürger*innen dieses Landes einsetzen.“
Als letzter Zeuge des 12. Prozesstages sagte İsmet Tekin aus. Zu Beginn gab er an, dass er den Laden kurz vor dem Anschlag verlassen und sich unweit des Kiez-Döners in der Gütchenstraße befunden habe, als sein Bruder ihn anrief und von dem Angriff berichtete. In seinem Kopf habe sich ab diesem Moment alles „ausgeschaltet“ und er sei sofort zurück Richtung Laden gerannt. Der Weg sei ihm wie 10.000 Kilometer vorgekommen. Als er in die Ludwig-Wucherer-Straße einbog, in der der Kiez-Döner liegt, habe er plötzlich Schüsse vernommen und sich hinter einem Auto in Deckung gebracht. Dort sei er geblieben, bis der Schusswechsel zwischen dem Attentäter und der Polizei vorüber gewesen und der Attentäter mit seinem Auto geflüchtet war. Mit seinem Bruder sei er in den Laden gegangen. Hinter einem Kühlschrank habe er Kevin S. entdeckt, bei dem er aber nur noch den Tod habe feststellen können.
„Solange ich dunkle Haare, einen dunklen Teint habe, macht es keinen Unterschied, ob ich einen deutschen Pass habe oder nicht.“
Danach ging İsmet Tekin auf seinen Status als Nebenkläger im Prozess gegen den Attentäter von Halle ein: „Man lebt dort, wo man sich sicher fühlt. Dieser Tag hat mich wach gemacht. Es ist mir sehr schwer gefallen, dass der Generalbundesanwalt mich nicht als Nebenkläger anerkennen wollte.“ Erst nach langer juristischer Auseinandersetzung war İsmet Tekin als Nebenkläger im Prozess zugelassen worden.
İsmet Tekin sagte weiter aus, dass er sich frage, warum solche Vorfälle seit Jahren immer wieder passierten und nicht verhindert würden. Er sei sich sicher, dass wenn der deutsche Staat sich dieser Dinge ernsthaft annehmen würde, der Staat diese auch lösen könne. Dafür müsse man jedoch zusammenarbeiten. Nun ging İsmet Tekin auf seine Pläne ein, die deutsche Staatsbürgerschaft zu erlangen und wie ihn der Anschlag in diesem Zusammenhang beeinflusste: „Zwei Monate vor dem Vorfall wollte ich die deutsche Staatsbürgerschaft beantragen. Aber danach hat es für mich keinen Unterschied mehr gemacht, ob ich die deutsche Staatsbürgerschaft habe oder nicht. Solange ich dunkle Haare, einen dunklen Teint habe, macht es keinen Unterschied, ob ich einen deutschen Pass habe oder nicht.“
Gleichzeitig habe er jedoch großherzige Menschen kennengelernt, berichtete er weiter und bedankte sich bei einer Reihe von Menschen und Gruppen: „In erster Linie möchte ich der Opferberatung danken, dann haben wir noch eine Kiez-Soli-Gruppe, dann die Menschen, die sich seit dem ersten Tag solidarisch gezeigt haben. Und allen, die uns aus der Ferne heraus materiell und ideell unterstützt haben, möchte ich im Namen der Familie Tekin danken.“
„Sie haben nicht gewonnen.“
Während der Zeuge İsmet Tekin weiter sprach, unterbrach ihn Rechtsanwalt Weber, einer der Verteidiger des Angeklagten: Zum einen, so Weber, schweife der Zeuge mit seiner Aussage vom Verfahren ab und zum anderen sei er überhaupt kein Nebenkläger im Prozess. Rechtsanwalt Özata, Nebenklagevertreter von İsmet und Rıfat Tekin, ergriff daraufhin das Wort und machte deutlich, wie beschämend es sei, dass Weber die Aussage eines Zeugen und Betroffenen derart unterbricht. Außerdem erwiderte er, dass Weber, wenn er die Akten des Prozesses gelesen hätte, wissen müsse, dass İsmet Tekin durchaus als Nebenkläger im Prozess zugelassen sei.
İsmet Tekin schloss seine Aussage mit einem Statement, welches er auch direkt an den Angeklagten richtete: „Sie haben nicht gewonnen, sie haben auf ganzer Linie versagt. Mein Bruder lebt, ich lebe, wir werden nicht weggehen, wir werden unseren Laden nicht aufgeben. Und wir werden Kevin und Jana nicht vergessen.“
13. Prozesstag, 16.09.2020
Am 13. Verhandlungstag im Halle-Prozess wurden zuerst zwei Zeug*innen gehört, die während des Anschlags in der Synagoge waren. Im Anschluss wurden vier Polizeibeamt*innen gehört, auf die der Angeklagte in der Ludwig-Wucherer-Straße schoss.
Der Prozesstag begann jedoch mit dem Hinweis der Vorsitzenden Richterin Mertens, dass Klatschen, wie es nach den Aussagen von Nebenkläger*innen passiert war, nicht erwünscht sei. Mertens sagte zwar, dass sie das nicht wolle, drohte aber dennoch mit Ordnungsmitteln [vom Gericht zur Aufrechterhaltung der Ordnung im Verfahren angeordnete Sanktionen gegen Verfahrensbeteiligte oder Zuschauer*innen; zum Beispiel Entfernen von Personen aus dem Saal oder Verhängung von Ordnungsgeldern]. Nebenklageanwalt Hoffmann nahm dazu Stellung. Es sei, so Hoffmann, an keiner einzigen Stelle zu einer Störung der Verhandlung gekommen: „Es ist tiefstes Mitgefühl ausgedrückt worden durch Applaus.“ Es müsse, sagt Hoffmann, möglich sein „bei tiefer Bewegung, dem Ausdruck zu verleihen.“ Nebenklageanwalt Siebenhühner, der die vom Attentat direkt betroffenen Polizist*innen im Prozess vertritt, sprang dagegen Richterin Mertens bei. Die Strafprozessordnung sehe Klatschen nicht vor und es müsse neutral bleiben, so Siebenhühner. Nebenklageanwältin Pietrzyk verwies zur Frage des Klatschens auf den NSU-Prozess. Hier im Saal in Magdeburg säßen, so Pietrzyk, Nebenklagevertreter*innen, die hätten ertragen müssen, „wie Familie Yozgat niedergebrüllt wurde, als sie in Tränen ausbrach.“ An die Vorsitzende richtete Rechtsanwältin Pietrzyk die Frage: „Wollen Sie sich da einreihen?“ Die Öffentlichkeit, so Pietrzyk weiter, müsse nicht neutral sein, denn die Öffentlichkeit „fällt kein strafrechtliches Urteil, sondern ein gesellschaftliches.“
Die Zeug*innen Jacqueline V. und Sabrina S.
Als erste Zeugin sagte Jacqueline F. aus, die den Anschlag in Halle in der Synagoge überlebte. Sie berichtete, dass sie diejenige war, die festgestellt hat, dass Mollie S. [8. Prozesstag] fehlte. Alles andere, was sie erlebt hat, ähnele stark dem, was andere erklärt haben. Sie habe auf der Videokamera Jana Lange auf der Straße liegen gesehen, als deren Leichnam bereits mit einer blauen Decke bedeckt war. Sie hätten zunächst gedacht, dass es sich bei der toten Person um Mollie S. handeln könnte. Gemeinsam mit Max Privorozki [10. Prozesstag] habe sie später Mollie S., die hinter der Polizeiabsperrung wartete, in die Synagoge holen können. F. wies eindringlich darauf hin, dass über Jana L. und ihr Leben bisher im Prozess noch nicht gesprochen wurde, und bat das Gericht, dies zu ändern. Richterin Mertens wies darauf hin, dass die Mutter von Jana L. ihr Recht auf Nebenklage, Betreuung und einen anwaltlichen Beistand nicht wahrgenommen habe, deswegen habe sie sie auch nicht als Zeugin geladen. F.: „Ich hörte, es wäre möglich einen Freund oder Bekannten einzuladen, so dass wir ein bisschen mehr über Janas Leben erfahren würden.“ Mertens bedankte sich für den Hinweis.
„Wenn wir uns den Kontext nicht anschauen, wie können wir die Taten des Angeklagten verstehen?“
Die Zeugin F. berichtete dann, dass ihr Vater am 11. September 2001, als sie sechs Jahre alt war, den Anschlag auf das World Trade Center in New York City (USA) überlebte. Dieses Trauma des Vaters sei in ihr Leben eingebettet zusammen mit dem gemeinschaftlichen Trauma der Shoah. Als ihr im letzten Oktober im Rahmen des Anschlags ihr eigenes Trauma widerfuhr, habe sie anhand des Beispiels ihres Vaters gewusst, was passieren würde. Die Zeugin wies darauf hin, dass die Bürokratie, um als Betroffene finanzielle Unterstützung zu erlangen, einem Labyrinth gleiche. Sie habe außerdem sechs Monate gebraucht, um therapeutische Unterstützung zu finden.
Im Folgenden kritisierte die Zeugin die Ermittlungen. Das BKA habe sich zu wenig mit der Ideologie der „White Supremacy“ beschäftigt, zu wenig mit der Verschwörungserzählung vom „Großen Austausch“ und zu wenig mit Antisemitismus: „Aber wenn wir uns den Kontext nicht anschauen, wie können wir die Taten des Angeklagten verstehen?“ Die Zeugin forderte vom Gericht, Online-Communities und das Darknet zu untersuchen: „Wenn wir den Angeklagten als einsamen Wolf betrachten, verstehen wir seine Motivation nicht, nicht wie seine Taten in den Kontext von White Supremacy passen.“ Es sei, so F., die Pflicht des Gerichts, Licht ins Dunkel zu bringen und für Gerechtigkeit zu sorgen.
Richterin Mertens fragte die Zeugin, was sie bewogen habe, Nebenklägerin zu werden. F. sagte, die Anklage habe zwar den Antisemitismus erkannt, aber die Tekins seien nicht vorgekommen. Der Täter vereine alle rechten Ideologien, daher habe sie sich der Nebenklage angeschlossen.
Nebenklageanwalt Hoffmann im Anschluss an die Aussage: „Frau F., wir dürfen ja nach Anordnung der Vorsitzenden nicht applaudieren. Ich möchte Ihnen meinen Respekt ausdrücken auf andere Weise.“ Hoffmann und andere Nebenklagevertreter*innen standen auf und zeigten auf diese Weise der Zeugin ihren Respekt. Viele Anwesende standen ebenfalls auf und schlossen sich diesen stillen Ovationen an.
„Wenn Migranten nicht willkommen sind, sind auch Juden nicht sicher in Deutschland.“
Es folgte dann die Aussage von Sabrina S. Sie berichtete, dass ihre Eltern aus der Ukraine in die USA emigrierten, damit sie studieren könne. Ihre Mutter sei Jüdin, ihr Vater nicht. Ihre Großeltern seien Soldat*innen in der Roten Armee gewesen zur Zeit des nationalsozialistischen Überfalls auf die Sowjetunion. Sie selbst sei nicht nur Jüdin, sondern auch Frau, links, homosexuell, Arbeiterkind und Migrantin und habe viele Identitäten. Sie wäre, so S., für den Täter ein wirklich lohnendes Ziel gewesen, wenn der sie bekommen hätte. Sie sei froh, dass der es nicht geschafft habe. „Aber jeder hier im Saal könne ein potenzielles Opfer der rechten Gewalt werden, diese sei eine Gefahr für uns alle.“ S.: „Das Problem endet nicht, wenn er ins Gefängnis geht. Ich bin froh, wenn ich ihn nie wieder sehen muss, aber das Problem wird damit nicht gelöst.“ Das Problem der „White Supremacy“-Ideologie werde auch nicht dadurch gelöst, dass Synagogen rund um die Uhr beschützt werden, so S.
Zeugin S. verwies auf den Anschlag in Hanau, bei dem sechs Monate nach dem Anschlag in Halle unter anderem Menschen in einer Shisha-Bars ermordet wurden. Sie laufe manchmal an einer Shisha-Bar vorbei und sehe, wie dort Menschen fröhlich beisammen sitzen: „Das ist ein Zeichen der Hoffnung für mich.“ Sabrina S. warf einen Blick auf die Rolle der Gesellschaft. Niemand werde über Nacht wie der Angeklagte. „Die Gesellschaft, seine Gesellschaft, geht mit ihm gemeinsam bis zu einem Punkt und den Rest geht er dann mit seinen Freunden im Internet.“ Sabrina S.: „Wenn Migranten nicht willkommen sind, sind auch Juden nicht sicher in Deutschland. Wenn Menschen sagen, der Islam gehört nicht zu Deutschland, dann sind auch Juden in Deutschland nicht sicher.“
Auf die Frage der Vorsitzenden, warum sie sich der Nebenklage angeschlossen habe, sagte S.: „Ich wollte Nebenklägerin werden, weil ich Teil des Prozesses sein wollte. Ich wollte nicht, dass das Verfahren über mich ohne meine Beteiligung abläuft.“
Auch nach der Aussage von Sabrina S. gab es von vielen Menschen stillen Applaus im Stehen.
Aussage der Polizist*innen, auf die der Angeklagte in der Ludwig-Wucherer-Straße schoss
Bevor der nächste Zeuge gehört wurde, fragte Nebenklageanwalt Görgülü den Angeklagten in Bezug auf eine Aussage, die dieser zu den Schüssen auf Polizeibeamt*innen in der Ludwig-Wucherer-Straße gemacht hatte. Dort hatte der Angeklagte gesagt, er habe gedacht, es müsse bei den Schüssen ja zumindest ein Fenster kaputt gehen. Auf Frage bestätigte der Angeklagte die Aussage, weswegen Görgülü die Protokollierung beantragte.
Im zweiten Teil des Prozesstages sagten dann vier Polizeibeamt*innen aus, die in einem Schusswechsel mit dem Attentäter waren. Die ersten drei der als Zeug*innen gehörten Beamt*innen waren am 9. Oktober 2019 gemeinsam in einem Funkstreifenwagen eingesetzt. Die Zeug*innen sind auch Nebenkläger*innen im Prozess. Über das äußere Geschehen berichteten alle drei weitgehend übereinstimmend: Sie seien an der Wache gewesen, dann habe es einen Einsatz in Halle-Neustadt mit einer „renitenten Person“ gegeben, zu dem sie sich von der Wache zu dritt hätten begeben wollen. Auf der Fahrt dorthin habe es einen Funkspruch gegeben, ob sich Einsatzkräfte in der Nähe der Humboldtstraße befinden. Das sei in einem späteren Funkspruch dahingehend konkretisiert worden, dass es in der Humboldtstraße vor der Synagoge eine Detonation und Schüsse gegeben habe, und dass es bereits eine tödlich verletzte Person gebe. Weil der Einsatz in Halle-Neustadt zwischenzeitlich beendet gewesen sei, hätten sie sich per Funk in der Einsatzzentrale gemeldet und in Richtung Humboldtstraße begeben. Sie seien zunächst zum Steintor zum „Aufrüsten“ gefahren. Die Zeugin B. und der Zeuge L. hätten die im Wagen befindliche LebEl-Ausrüstung angelegt [LebEl = Lebensbedrohliche Einsatzlage], weil sie die entsprechende Ausbildung bereits absolviert hatten. Der Zeuge L. habe die im Fahrzeug befindliche Maschinenpistole genommen. Währenddessen sei ein neuer Funkspruch erfolgt, dass es nun in der Ludwig-Wucherer-Straße Schüsse vor einem Döner-Imbiss gebe. Sie seien in die Ludwig-Wucherer-Straße gefahren, hätten dort einen dunklen VW-Golf mit EU-Kennzeichen stehen gesehen. Außerdem hätten sie eine Person mit Langwaffe wahrgenommen. Der Streifenwagen sei auf den Straßenbahnschienen quergestellt worden. Mit dem Aussteigen sei das Feuer auf sie eröffnet worden, sie seien in Deckung gegangen, der Zeuge L. habe mit der Maschinenpistole zurückgeschossen. Der Attentäter sei hinter seiner offenen Türe verschwunden, sie hätten das Feuer eingestellt, weil sich ein unbeteiligtes Fahrzeug genähert habe. Auf dem Gehweg hätten sich auch unbeteiligte Personen befunden. Kurz sei nichts passiert, dann sei der Attentäter in Richtung Schillerstraße weg gefahren. L. habe erfolglos auf das sich entfernende Fahrzeug des Attentäters geschossen. Auch die Verfolgung des Täterfahrzeugs und die darauf folgende Nahbereichsabsuche blieben erfolglos. Das Fahrzeug der drei Beamt*innen wurde von Schüssen des Täters getroffen, dies hätten sie jedoch erst später an der Wache festgestellt. Die Heckscheibe wurde durch einen versehentlichen Schuss des Beamten L. beschädigt. Sie hätten alle erst sehr spät Dienstschluss gehabt an diesem Tag. Auf alle Beamt*innen, die „Erstkontakt“ mit dem Täter hatten, habe das Kriseninterventionsteam gewartet.
Als erster der drei Beamt*innen sagte Dirk F. aus. Zu den Folgen der Ereignisse für ihn persönlich berichtete er, dass er das „komplette Programm“ bekommen habe, und sprach unter anderem von Schlafstörungen. Im Gegensatz zu seinen beiden Kolleg*innen konnte F. nicht mehr in den Streifendienst zurückkehren. Auf Nachfrage von Richter Becker, ob er mitbekommen habe, mit was für einer Waffe auf ihn geschossen wurde, sagte F., man habe sehen können, dass es eine Langwaffe war, aber nicht was für eine, sie habe aber einen ordentlichen Knall gehabt.
Der Zeuge Daniel L. verletzte den Angeklagten mit seinen Schüssen am Hals. Auf Frage der Vorsitzenden sagte L., dass er dies in der Situation jedoch nicht wahrgenommen, sondern erst später vom Kriseninterventionsteam erfahren habe. L. berichtete von Schlaflosigkeit in den Nächten nach dem Anschlag und von psychologischer Betreuung, er sei danach aber wieder im Außendienst tätig gewesen. Auf Frage aus der Nebenklage, wie man sich vorstellen müsse, dass eine Zeit lang gar nichts passiert sei, sagte L., dass er den Täter nicht wahrgenommen habe, dass er ihn hinter der Fahrzeugtür vermutet habe, aber der Täter nichts getan habe. Auf Frage sagte L., dass es das Ziel der polizeilichen Maßnahmen sei, dass der Täter nicht flüchtet, aber dazu brauche man mehr Polizeifahrzeuge.
Nach der Befragung von Daniel L. wurde das Handyvideo, das ein Anwohner aus dem Fenster heraus von den Vorgängen auf der Ludwig-Wucherer-Straße gemacht hat, in Augenschein genommen.
Die Zeugin Sarah B. war „Streifeneinsatzführerin“ des Streifenwagens. Sie berichtete, dass solche Situationen auch für Polizeibeamte Extremsituationen seien. Sie berichtet von Schlafstörungen. B.: „Man macht sich viele Gedanken um den Einsatz an sich, reflektiert sich, ist aber in Gedanken auch bei den Opfern, hat damit noch gedanklich gut zu tun.“ Nach dem Einsatz war B. wie ihre Kollegen zunächst krankgeschrieben, hat danach aber ihre Streifentätigkeit wieder aufnehmen können. Mit der Zeugin B. ging Richterin Mertens Lichtbilder der Beschädigungen am Streifenwagen durch. Auf Frage aus der Nebenklage, ob man in der Zeit, in der nichts passiert sei, nicht nach vorne gehe und evtl. nachschaue, sagte B.: „Wenn ich nicht weiß, wo der Täter sich befindet, weiß ich nicht, wo ich hingehen muss.“ Es sei auch nicht die Zeit dafür da gewesen, weil der Täter dann los gefahren sei; für sie seien das von der Zeitwahrnehmung her Millisekunden gewesen. Auf Frage, wie viel Zeit zwischen dem Funkspruch, ob sich jemand in der Nähe der Humboldtstraße aufhält, und ihrem eigenen Anfunken gelegen habe, spricht B. von ein oder zwei Minuten. B. bestätigte, dass sie eine Langwaffe bei dem Täter wahrgenommen habe. Auf die Frage von Rechtsanwalt Hoffmann, ob sie gespürt oder sonst wie wahrgenommen habe, dass der Streifenwagen getroffen wurde, als die Schüsse fielen, sagte B., dass sie blecherne Geräusche wahrgenommen habe. Sie bejahte die Nachfrage, ob ihre klare Wahrnehmung also war: „Da schießt jemand und das trifft den PKW, hinter dem ich sitze.“
Zuletzt wurde am 13. Verhandlungstag der Zeuge Robert D. gehört. D. gehörte nicht zur Streifenwagenbesatzung. Er hatte als uniformierter Beamter zusammen mit einem Kollegen den Auftrag, mit einem zivilen Funkwagen eine Person im Zentralen Polizeigewahrsam in Halle abzuholen und nach Frankfurt/Main zu bringen. Dann sei eine lebensbedrohliche Einsatzlage gemeldet worden. Sie hätten die Person zurück ins Gewahrsam gebracht und sich zunächst in Richtung der Humboldtstraße, dann in Richtung Ludwig-Wucherer-Straße begeben. Er sei über die Straßenbahnschienen gefahren und nach dem Hügel habe er bereits den im Heck zerstörten Funkwagen gesehen, hinter dem sich die drei vorher gehörten Zeug*innen in Deckung befanden. Er habe auch den PKW des Täters festgestellt und auch Schüsse in seine Richtung wahrgenommen. Er habe, als er sich aus dem eigenen Fahrzeug begeben habe, kurzzeitig die Fahrertür des Täterfahrzeugs und einen Kopf mit Helm wahrnehmen können. Er habe, so D. weiter, auch gehört, wie etwas an seinem Funkwagen eingeschlagen sei. Dann habe sich das Täterfahrzeug in Bewegung gesetzt. D. und sein Kollege hätten zunächst gemeinsam mit dem Streifenwagen die Verfolgung aufgenommen, dann habe er auf einer einspurigen Straße, auf der sich ein Fahrzeug sehr langsam bewegt habe, auf dem Gehweg überholt. In der Magdeburger Straße, in die er instinktiv eingebogen sei, habe ein UPS-Fahrer stark gewunken und berichtet, eine Person sei angefahren worden, diese sei nicht schwer verletzt, es sei ein silbernes Fahrzeug gewesen. Er habe, so D., wegen des zeitlichen Bezugs angenommen, dass es sich um das Täterfahrzeug handelt. Er habe das weitergegeben an die Einsatzleitstelle, weil er den Täter habe stellen wollen. D. und sein Kollege waren noch länger an der Fahndung nach dem Täter, nicht jedoch an der Festnahme des Angeklagten beteiligt
In Bezug darauf, wie es ihm persönlich danach ergangen ist, sagte D., er habe zwar Befürchtungen in Richtung einer Posttraumatischen Belastungsstörung gehabt, habe aber keine Feststellungen gemacht, dass es ihm schlechter ging.
Weitere Links:
Ein internationales Kollektiv aus Künstler_innen und Wissenschaftler_innen hat in Kooperation mit NSU-Watch, die Rekonstruktion „Global White Supremacist Terror Halle“ online verfügbar gemacht, um sowohl die Offline- als auch die Online-Aktivitäten des Attentäters vom Beginn seines Angriffs bis zu seiner Verhaftung am 9. Oktober 2019 visuell darzustellen und über die Gefahren von Online-vernetzten White Supremacy Gruppen und Plattformen zu informieren.
Weekly Trial Summary
12th day of court proceedings, 15.09.2020
On Tuesday, 15th September, the trial against the perpetrator of the Halle attacks was continued in the building of the Magdeburg Regional Court. A total of five witnesses were heard on this day of the trial, including the father of Kevin S., who was murdered in the Kiez-Döner snack bar, as well as people affected from the synagogue and the Kiez-Döner snack bar. The 12th day of the court proceedings demonstrated once again why the perspective of those affected by right-wing terrorism is so central: They are the main witnesses of what has happened – as has been underlined by İbrahim Arslan, who survived the racist arson attacks in Mölln in 1992.
Witness statement by the father of Kevin S.
The first witness to testify was the father of Kevin S., who was murdered in the Kiez-Döner snack bar. His testimony was characterised by pride in his son and by profound sorrow and great pain over his brutal death. The father reported that his son Kevin had completed several internships in a painting company. He had been accepted as he was there, with his disability. His father reported that Kevin had always been very proud of the work he had done. The father stated that, besides his work, football was Kevin’s great passion: “He really wanted to be at all the HFC games” [Hallescher Fußballclub]. His father also noted that Kevin had developed a circle of friends there: “The people at football always protected him, I was never worried.” Kevin’s father said at this point that he was very proud of his son and of what he had built up for himself.
“The people at football protected Kevin.”
The father subsequently talked about 9th October 2019, the day of the attack. He reported that he had spoken to his son on the phone for the last time shortly before noon. His son had told him that he was going to go for a kebab in his lunch break. The witness recounted that it had subsequently no longer been possible to establish contact with him. Neither he nor Kevin’s mother had been able to reach Kevin S. The father explained that he had posted a missing person report on Facebook in the afternoon of 9th October, as he had been worried. The police had evidently not yet contacted Kevin S.’s parents at that point. The witness recounted that instead of being informed by the police, the parents had learned of their son’s death on the evening of 9th October through the video uploaded to the Internet by the perpetrator, which also shows the murder of Kevin S. The father reported that a friend had sent him these recordings.
The father of Kevin S. had to interrupt his testimony again and again, as he was crying and could not continue speaking. After a short break in the proceedings, he nevertheless finished his testimony. Judge Mertens thanked him and said that it was very important that he had talked about his son in court.
Witnesses Karen E. and Ezra W.
The second witness was Karen E., who was in the synagogue at the time of the attack and, like some of other people affected by the attack, had travelled with a group from Berlin to Halle for Yom Kippur. At the beginning of her testimony, the witness emphasised that she had found the prayers and the service on 9th October in the synagogue in Halle moving and that it had been great to see Jewish life in Germany growing. She noted that she wanted to stress that it is important to show that Jewish life exists and that the attack will not prevent this. Karen E. further reported that she had not really understood what was happening when the attack began. She stated that she had been surprised by how long it had taken for the police to arrive as well as being surprised that they had received so little information. Once it had become clear that it was an attack, she had thought: “What? Again? That’s impossible!” She recounted that she had experienced the later evacuation from the synagogue as a “huge drama” and that they had been searched twice: “I really felt as if I were being treated like an object there.”
Global White Supremacist Terror: Halle
The witness emphasised that the danger they had encountered does not exist only in Germany. She noted that she was afraid that people would not take this seriously and that there would not be any awareness that the perpetrator was not acting alone, but was part of the “white supremacist” movement: “If people do not realise that, then the trial is meaningless”. In conclusion, Karen E. noted that, although the Federal Criminal Police Office (BKA) and the other investigating authorities did not consider there to be parallels with the attacks in Christchurch and Poway [anti-Semitic attack on a synagogue in Poway, California], an international collective of artists and academics had found out more about this than the BKA. Witness Karen E. referred in this context to the website Global White-Supremacist Terror: Halle and suggested taking a look at this website, which shows information that the BKA has not investigated.
Ezra W., who was also in the synagogue in Humboldtstraße in Halle at the time of the attack, was heard as the third witness and, like the previous witness, had travelled from Berlin to Halle for Yom Kippur. He stated that in the evening after the anti-Semitic and racist attack he had made notes about what he had experienced, which he would refer to in his testimony. W. reported that there had been many rumours in the synagogue at the beginning of the attack and that they had not been allowed to leave the synagogue for a long time. Like witness Karen E., he also testified that he had found the prayers and the service in the Halle synagogue very moving and empowering. He commented that the attack had reminded him of how precious life is.
“The miracle of Halle and the wound of Halle.”
Ezra W. further reported that it took had taken him quite a long time to start working through what had happened on the day of the attack. He noted that for weeks afterwards he had still felt the adrenaline in his body. A few words had helped him in understanding what had happened. They came from the pastor of Jana’s family, who had used the following phrase: “the miracle of Halle and the wound of Halle” [Translator’s note: this plays in German on the similar sound of the words “Wunder” (miracle) and “Wunde” (wound)]. The witness reported that initially it was more of a miracle for him, but now, with the trial of the perpetrator of the attacks, there was a greater focus on the wound.
Ezra W stated “Anti-Semitism has always felt to me like an annoying distraction.” He noted that he had always denied the idea that anti-Semitism could have a negative influence on his Jewish experiences, but that he now found himself in a situation in which anti-Semitism had had a major impact on his first year in Germany. Ezra W. stressed that he now had a role that he had not asked for, which he however wished to assume in order to contribute even more to Jewish life in Germany with Jewish values. Ezra W stated: “I have been given a voice that I want to use.” W. continued: “For me, appreciating the sanctity of life is a core message of Judaism.” At this point the witness mentioned his grandmother, who survived the Second World War; he recounted that she has sung every day since and would probably be doing so on that day as well. At the end of his testimony, Ezra W. began to sing a song and sang a few lines from the song “Baruch Hashem” in Yiddish.
Witnesses İsmet und Rıfat Tekin
After the lunch break, the current owner of the Kiez-Döner snack bar, İsmet Tekin, and his brother Rıfat Tekin, testified. Both had been employed by the previous owner İzzet C. until shortly after the attack. After the attack, the previous owner gave the snack bar to İsmet Tekin, who has run it as its owner ever since. İsmet Tekin was outside the snack bar during the attack, while his brother Rıfat was in the snack bar.
“But we want to stay here”
Rıfat Tekin was the first of the brothers to be heard as a witness. He reported that he had been in the shop behind the counter at the time of the attack. He recounted that he had seen the perpetrator of the attacks coming and had also seen him trying to throw an explosive device into the Kiez Döner but that this device had bounced off the door. He explained that when the perpetrator of the attacks had then started shooting at the snack bar and a bullet had gone through the window, he had ducked behind the counter. He further reported that from this point on, he could no longer see anything, but shortly afterwards had heard a person shouting “Please don’t!” He recounted that at this point he had assumed that the attacker had turned his back to him and had used this moment to escape. He explained that he had run outside and fled to the restaurant across the road, “Hong Kong”; from there, he had immediately contacted his brother İsmet.
At the end of his testimony, Rıfat Tekin stated that his family had also suffered: “After all, I was there on the spot and something could have happened to me.” In response to a question from Judge Mertens, he replied that he could not see into the future: “But we want to stay here. We want to continue standing up for people in this country.”
İsmet Tekin was the last witness on the 12th day of the court proceedings. He began his testimony by stating that he had left the shop shortly before the attack and had been not far from the Kiez-Döner in Gütchenstraße when his brother had called and told him about the attack. He stated that from that moment on, his thoughts “had switched off” and he had immediately started running back towards the snack bar. He commented that the way there had felt as if it were 10,000 kilometres long. He reported that when he had turned into Ludwig-Wucherer-Straße, where the Kiez-Döner is located, he had suddenly heard shots and had taken cover behind a car. He stated that he had stayed there until the exchange of shots between the perpetrator of the attacks and the police was over and the perpetrator had fled in his car. He reported that he had gone into the shop with his brother. He recounted that he had found Kevin S. behind a refrigerator but could only ascertain that he was already dead.
“As long as I have dark hair, a dark complexion, it makes no difference whether I have a German passport or not.”
İsmet Tekin subsequently addressed his status as a co-plaintiff in the trial of the perpetrator of the Halle attacks: “You live where you feel safe. That day was a wake-up call for me. I found it very difficult that the Public Prosecutor General did not want to recognise me as a co-plaintiff.” İsmet Tekin was only admitted as a co-plaintiff in the trial after a long legal dispute.
İsmet Tekin went on to state that he wondered why such incidents had been happening again and again for years and had not been prevented. He noted that he was sure that if the German state were to take these matters seriously, the state would be able to resolve these issues. However, to do that, he noted, people would have to work together. İsmet Tekin went on to talk about his plans to obtain German citizenship and how the attack had affected him in this context: “Two months before the incident, I wanted to apply for German citizenship. However, afterwards it didn’t make any difference to me any longer whether I had German citizenship or not. As long as I have dark hair, a dark complexion, it makes no difference whether I have a German passport or not.”
He continued by stated that at the same time, however, he had met generous people and thanked a number of people and groups: “First of all I would like to thank the victim counselling service, then we also have a neighbourhood solidarity group, as well as the people who have shown solidarity since day one. And on behalf of the Tekin family I would like to thank all those who have supported us from afar, both materially and in non-material ways.”
“You didn’t win.”
While the witness İsmet Tekin was still speaking, Attorney Weber, one of the defendant’s lawyers, interrupted him: On the one hand, according to Weber, the witness had digressed from the court proceedings with his testimony and on the other hand, Weber also asserted that he was not a co-plaintiff in the trial at all. Attorney Özata, representing İsmet and Rıfat Tekin as co-plaintiffs, then took the floor and made it clear how shameful it was that Weber had interrupted the testimony like this, particularly in the case of someone who was a witness and had been affected by the attacks. He also retorted that if Weber had read the files for the trial, he would have known that İsmet Tekin had indeed been admitted as a co-plaintiff in the trial.
İsmet Tekin concluded his testimony with a statement, which he also addressed directly to the defendant: “You didn’t win, you failed entirely. My brother is alive, I am alive, we are not leaving, we are not going to give up our snack bar. And we will not forget Kevin and Jana.”
13th day of court proceedings, 16.09.2020
Two witnesses who were in the synagogue during the attack were heard first on the 13th day of the Halle trial. Subsequently, four police officers who were shot at by the defendant in Ludwig-Wucherer-Straße gave their testimony.
However, this day of the trial began with Presiding Judge Mertens pointing out that applause, which had been heard after testimonies by co-plaintiffs, was not welcome. Although Mertens did state that she did not wish to do so, she threatened that disciplinary measures could be taken [sanctions ordered by the court against parties to the proceedings or observers to maintain order in the proceedings; for example, removal of persons from the courtroom or imposition of administrative fines]. Attorney Hoffmann, one of the co-plaintiffs’ lawyers commented on this. Hoffmann stated that there had not been a single point at which the hearing was disrupted: “The applause was an expression of the most profound empathy.” It must be possible, stated Hoffmann, “to express that one feels deeply moved.” In contrast, another lawyer for some of the co-plaintiffs, Attorney Siebenhühner, representing the police officers directly affected by the attack, supported Judge Mertens. Siebenhühner stated that the Code of Criminal Procedure does not authorise applause and that the proceedings must remain neutral. On the question of applause, Attorney Pietrzyk, one of the co-plaintiffs’ lawyers, referred to the NSU trial. Pietrzyk noted that representatives of the co-plaintiffs were present in the courtroom in Magdeburg who had been forced to endure “how the Yozgat family were shouted down when they burst into tears.” Attorney Pietrzyk asked the presiding judge: “Do you want to join in with that?” The members of the public attending the trial, Pietrzyk continued, do not have to be neutral, because the public “is not passing a judgement under criminal law but is making a social judgement.”
Witnesses Jacqueline F. and Sabrina S.
The first witness to testify was Jacqueline F., who had survived the attack in Halle in the synagogue. She reported that she was the one who had discovered that Mollie S. [8th day of trial] was missing. She noted that everything else that she experienced resembled what others had explained. She recounted that she had seen Jana L. lying in the street on the video camera when her corpse was already covered with a blue blanket. She stated that at first they had thought that the dead person might be Mollie S. She noted that together with Max Privorozki [10th day of the trial], she had later been able to bring Mollie S., who was waiting behind the police barrier, into the synagogue. F. pointed out emphatically that Jana L. and her life had not yet been addressed at the trial and requested that the court remedy this. Judge Mertens pointed out that Jana L.’s mother had not exercised her right to be a co-plaintiff or to avail herself of support and legal assistance, which is why she had not called her as a witness. F.: “I heard that it would be possible to invite a friend or acquaintance, so that we could learn a little more about Jana’s life.” Mertens thanked her for this suggestion.
“If we do not look at the context, how can we understand the defendant’s actions?”
Witness F. subsequently reported that on 11th September 2001, when she was six years old, her father had survived the attack on the World Trade Center in New York (USA). This trauma her father had experienced was embedded in her life together with the collective trauma of the Shoah. When she experienced her own trauma in the attack last October, she had known what was happening because of the example of her father. The witness pointed out that the bureaucracy involved in obtaining financial support as a victim was like a labyrinth. She noted that it had also taken her six months to find support through therapy.
The witness subsequently criticised the investigation. The BKA had not focused sufficiently on the ideology of “white supremacy” and had likewise paid too little attention to the conspiracy narrative of the “Great Exchange” and too little attention to anti-Semitism: “But if we do not look at the context, how can we understand the defendant’s actions?” The witness asked the court to investigate online communities and the Darknet: “If we consider the defendant as a lone wolf, then we do not understand his motivation, nor how his actions fit into the context of white supremacism.” F. noted that the court has a duty to bring light into the darkness and ensure justice is done.
Judge Mertens asked the witness what had motivated her to become a co-plaintiff. F. said that although the prosecution had recognised anti-Semitism, the Tekins had not been mentioned. The witness stated that the perpetrator combined all right-wing ideologies, which is why she had joined the co-plaintiffs’ case.
Attorney Hoffmann, one of the co-plaintiffs’ lawyers, said after the statement: „Ms. F., we are not allowed to applaud by order of the presiding judge. I should like to express my respect to you in a different way“. Many of those present also stood up and joined in the silent ovation.
“If migrants are not welcome, Jews are not safe in Germany either.”
This was followed by a witness statement from Sabrina S. She recounted that her parents had emigrated from Ukraine to the USA so that she could study. Her mother was Jewish, her father was not. She added that her grandparents had been soldiers in the Red Army at the time of the National Socialist attack on the Soviet Union. She noted that she was not only Jewish, but also a woman, left-wing, homosexual, from a working-class and migrant background, and had many identities. As S. commented, she would have been a really worthwhile target for the perpetrator if he had been able to get her. She was glad that he had not succeeded. “But everyone in this room could be a potential victim of right-wing violence, which is a threat to all of us.” S.: “The problem does not end when he goes to prison. I will be glad if I never have to see him again, but that won’t solve the problem.” S. commented that the problem of “white supremacist” ideology is also not solved by protecting synagogues around the clock.
Witness S. referred to the attack in Hanau in which people were murdered in a shisha bar and elsewhere, six months after the attack in Halle. She recounted that she sometimes walks past a shisha bar and sees people sitting happily together: “That is a sign of hope for me.” Sabrina S. considered the role played by society, noting that nobody ends up like the defendant overnight. “Society, his society, goes along with him up to a point and then he goes the rest of the way with his friends on the Internet.” Sabrina S.: “If migrants are not welcome, Jews are not safe in Germany either. If people say Islam does not belong to Germany, then Jews in Germany are not safe either.”
When asked by the presiding judge why she had become a co-plaintiff, S. responded: “I wanted to become a co-plaintiff because I wanted to be part of the trial. I didn’t want the trial to be about me without my participation.”
After Sabrina S.’s testimony, many people also stood in silent applause.
Statement of the police officers shot at by the defendant in Ludwig-Wucherer-Straße
Before the next witness was heard, Attorney Görgülü, one of the co-plaintiffs’ lawyers, asked the defendant about a statement he had made concerning the shots fired at police officers in Ludwig-Wucherer-Straße. In this statement the defendant had commented that he had thought that at least one window would be broken when the shots were fired. In response to the question, the defendant confirmed this statement, which Attorney Görgülü requested be included in the minutes.
In the second part of this day of the trial, four police officers testified that they had been in a shoot-out with the perpetrator of the attacks. The first three police officers who testified had been deployed together in a patrol car on 9th October 2019. These witnesses are also co-plaintiffs in the trial. All three gave largely identical accounts of the events: They had been at the police station, then they had been deployed to Halle-Neustadt to deal with a “difficult person”, and the three of them had subsequently intended to go to the police station. On the way there, there had been a radio message asking if there were any officers in the vicinity of Humboldtstraße. More specific information had been provided in a later radio message stating that there had been a detonation outside the synagogue in Humboldtstraße, that shots had been fired and that there was already one fatally injured person. Because the deployment in Halle-Neustadt had ended in the meantime, they had reported by radio to the operations centre and headed towards Humboldtstraße. They first went to Steintor to get “more equipment”. Witnesses B. and L. had put on the LebEl equipment in the vehicle [LebEl = life-threatening operational situation] because they had already completed the relevant training. Witness L. had taken the submachine gun that was in the vehicle. In the meantime, a new radio message had been received stating that shots were now being fired in front of a kebab snack bar in Ludwig-Wucherer-Straße. They had driven to Ludwig-Wucherer-Straße and had seen a dark VW Golf with an EU plate. They had also seen a person with a long gun. They had stopped the patrol car at an angle across the tram tracks. When they got out of the car, fire had been opened on them, they had taken cover and witness L. had fired back with the submachine gun. The assassin had disappeared behind the open doors of his vehicle, they had stopped firing because a vehicle that was not involved was approaching. There had also been uninvolved persons on the pavement. Nothing had happened for a moment, then the perpetrator of the attacks had driven away in the direction of Schillerstraße. L. had fired, but to no avail, at the vehicle of the perpetrator as it drove off. Pursuit of the perpetrator’s vehicle and the subsequent search of the immediate vicinity also proved unsuccessful. The vehicle with the three officers had been hit by shots fired by the perpetrator, but they had not noticed this until later at the police station. The rear window had been damaged accidentally by a shot from police officer L. They all finished work very late that day. The crisis intervention team had been waiting for all officers who had “initial contact” with the perpetrator.
Dirk F. was the first of the three police officers to testify. Regarding the consequences of the events for him personally, he reported that he had experienced the “complete programme” and spoke, among other things, of sleep disorders. In contrast to his two colleagues, F. could not return to patrol duty. When Judge Becker asked whether he had noticed what kind of weapon had been used to shoot at him, F. noted that it was possible to see that it was a long gun although not what kind, but that it had certainly detonated loudly.
The witness Daniel L. injured the defendant in the neck with his shots. When questioned by the presiding judge, L. stated that he had not noticed this in the situation, however, but only learned about it later from the crisis intervention team. L. reported insomnia in the nights after the attack and psychological support, but he stated that he had been out on patrol again afterwards. When asked by one of the co-plaintiffs’ lawyers how one should imagine the situation with nothing happening at all for a while, L. said that he had not been able to see the perpetrator, that he had suspected that the perpetrator was behind the vehicle door, but that the perpetrator had done nothing. In response to questioning, L. said that the aim of the police measures was to prevent the perpetrator from fleeing, but that more police vehicles would have been needed to do this.
After Daniel L. had been heard, a mobile-phone video of the events on Ludwig-Wucherer-Straße that a resident had made from their window was examined.
Witness Sarah B. was “patrol leader” in the patrol car. She noted that such situations are extreme situations for police officers as well. She reported experiencing sleeping disorders. B.: “You think a lot about the operation itself, reflect on yourself, but you are also with the victims in your thoughts, and still grappling with that in your mind.” After this incident, B. was, like her colleagues, initially on sick leave, but had been able to resume her patrol duties afterwards. Together with witness B., Judge Mertens went through photographs of the damage to the patrol car. When asked by one of the co-plaintiffs’ lawyers whether one wouldn’t move forward and possibly take a look in the time when nothing was happening, B. responded: “If I don’t know where the perpetrator is, I don’t know where I should go”. There had not been enough time for that either, because the perpetrator had then left; she reported that in her perception of the time that elapsed, it was a matter of milliseconds. When asked how much time had elapsed between the radio message asking whether someone was near Humboldtstraße, and her own radio message, B. spoke of one or two minutes. B. confirmed that she had noticed that the perpetrator had a long gun. When asked by Attorney Hoffmann whether she had felt or otherwise noticed that the patrol car had been hit when the shots were fired, B. said that she had heard tinny noises. She answered in the affirmative when subsequently asked whether she had therefore had a clear awareness that “someone is shooting and it is hitting the car I am sitting behind.”
The last witness to be heard on the 13th day of the court proceedings was Robert D. D. was not a member of the patrol car crew. As a uniformed police officer, he and a colleague had the task of picking up a person from the central police custody unit in Halle with an unmarked police car and taking this individual to Frankfurt/Main. He recounted that a life-threatening operational situation had subsequently been reported. They had taken the individual back to the custody unit and had headed first towards Humboldtstraße, then to Ludwig-Wucherer-Straße. He reported that he had driven over the tram tracks and after the hill had already seen the patrol car with the rear destroyed, behind which the three witnesses heard previously had taken cover. He recounted that he had also noticed the perpetrator’s car and had also noticed that shots were being fired in his direction. He stated that when he got out of his own vehicle, he had briefly been able to see the door on the driver’s side of the perpetrator’s vehicle and a head with a helmet. D. stated that he had also heard something hit his police car. The perpetrator’s vehicle had then driven away. D. and his colleague had first set off in pursuit together with the patrol car, then he had overtaken on the pavement on a single-lane road on which a vehicle was moving very slowly. In Magdeburger Straße, which he had turned into instinctively, a UPS driver had flagged him down and reported that a person had been hit by a car, that the person in question was not seriously injured and that it had a been silver-coloured vehicle. D. stated that he had assumed that it was the perpetrator’s vehicle because of the time frame. He had passed this information on to the police dispatch centre because he wanted to catch the perpetrator. D. and his colleague had been involved in the search for the perpetrator for some time but had not been present at the arrest of the defendant
With regard to his personal experience afterwards, D. stated that, although he had been concerned about post-traumatic stress disorder, he had not noticed that he was feeling worse in any way.
Документация судебного процесса
12-й день суда, 15.09.2020 г.
Во вторник, 15 сентября, в здании Магдебургского областного суда продолжился процесс над лицом, совершившим правоэкстремистское нападение в Галле. В день суда были заслушаны в общей сложности пять свидетелей, включая отца Кевина С., убитого в “Kiez-Döner”, а также других пострадавших, находившихся в синагоге и кебабной. 12-й день суда еще раз продемонстрировал, почему перспектива пострадавших на правый терроризм так важна: они – как говорит Ибрагим Арслан, переживший расистские поджоги в Мельне в 1992 году, – главные свидетели произошедшего.
Показания отца Кевина С.
Первым дал свидетельские показания отец Кевина С., убитого в “Kiez-Döner”. Его свидетельство характеризовалось гордостью за сына и глубокой скорбью и болью в связи с его жестокой смертью. Отец сообщил, что его сын Кевин прошел несколько стажировок в малярной компании. Его приняли таким, каким он был, несмотря на инвалидность. По его словам, Кевин всегда очень гордился проделанной им работой. Помимо работы, большой страстью Кевина был футбол: “Он действительно хотел присутствовать на всех играх HFC” [Галлешер ФК]. Его отец также отметил, что у Кевина появился круг друзей: “Футбольные фанаты всегда защищали его, я никогда не волновался”. Отец Кевина сказал в этот момент, что он очень гордится своим сыном и тем, что он построил для себя.
“Люди в футболе защищали Кевина”.
Затем свидетель рассказал о 9 октября 2019 года, дне нападения. Он сообщил, что последний раз разговаривал с сыном по телефону незадолго до полудня. Его сын сказал ему, что собирается съесть кебаб во время обеденного перерыва. Свидетель рассказал, что после этого разговора установить с контакт с Кевином больше не удалось. Ни он, ни мать Кевина не смогли связаться с Кевином С. Отец объяснил, что он опубликовал сообщение о пропавшем без вести в фейсбуке днем 9 октября, так как был обеспокоен. Очевидно, на тот момент полиция еще не связалась с родителями Кевина С. Свидетель рассказал, что вместо того, чтобы быть проинформированным полицией, родители узнали о смерти своего сына вечером 9 октября из видео, загруженного в Интернет преступником, на котором также показано убийство Кевина С. Отец сообщил, что ему эти записи прислал друг.
Отцу Кевина С. приходилось снова и снова прерывать свои показания, так как он плакал и не мог продолжать говорить. После небольшого перерыва в разбирательстве он, тем не менее, закончил свои показания. Судья Мертенс поблагодарила его и сказала, что очень важно, чтобы он рассказал о своем сыне в суде.
Свидетели Карен Э. и Эзра В.
Второй со свидетельскими показаниями выступила Карен Э., которая находилась в синагоге во время нападения и, как некоторые другие пострадавшие, приехала с группой из Берлина в Галле на Йом Кипур. В начале своего свидетельства свидетельница подчеркнула, что она была растрогана молитвами и службой 9 октября в синагоге в Галле, и что было здорово видеть, как еврейская жизнь в Германии растет. Она хотела это подчеркнуть, так как ей было важно показать, что еврейская жизнь существует, и что нападение не предотвратило этого. Карен Э. также сообщила, что она не совсем понимала, что происходило, когда началось нападение. Она заявила, что была удивлена тем, сколько времени потребовалось для прибытия полиции, как и тем, что они получили так мало информации. Как только стало ясно, что это нападение, она подумала: “Что? Снова? Это невозможно!” Она рассказала, что пережила последующую эвакуацию из синагоги как “огромную драму” и что их дважды обыскивали: “Мне действительно показалось, что со мной здесь обращаются как с неодушевленным предметом”.
Глобальный террор сторонников расового (белого) превосходства
Свидетельница подчеркнул, что опасность, с которой они столкнулись, существует не только в Германии. Она отметила, что боялась, что люди не воспримут это всерьез и что не будет никакого понимания того, что преступник действовал не один, а был частью движения “расового (белого) превосходства”: “Если люди этого не осознают, то это судебное разбирательство бессмысленно”. В заключение Карен Э. отметила, что, хотя Федеральное управление уголовной полиции (BKA) и другие следственные органы не учли параллели с нападениями в Крайстчерче и Поуэе [антисемитское нападение на синагогу в Поуэе, Калифорния] международное художественное и научное сообщество смогло узнать и разглядеть на много больше, чем BKA. Свидетельница Карен Э. сослалась в этом контексте на веб-сайт “Global White-Supremacist Terror: Halle” [Глобальный террор расового (белого) превосходства] и предложила всем ознакомиться с этим веб-сайтом, на котором представлена информация, которую BKA не учла в своем расследовании.
Эзра В., также находившийся в синагоге на Гумбольдтштрассе в Галле на момент нападения, выступил в качестве третьего свидетеля. Он также, как свидетельница до него, приехал из Берлина в Галле на Йом Кипур. Он заявил, что вечером после антисемитского и расистского нападения он сделал записи о том, что он пережил, и на которые он ссылается в своих показаниях. В. сообщил, что в начале нападения в синагоге ходило много слухов, и что им не разрешали выходить из синагоги в течение длительного времени. Как и свидетельница Карен Э., он также показал, что нашел молитвы и службу в синагоге Галле очень трогательными и вдохновляющими. По его словами, нападение напомнило ему о том, насколько драгоценна жизнь.
“Чудо Галле и рана Галле”
Эзра В. далее сообщил, что ему потребовалось довольно много времени, чтобы начать разобраться с тем, что произошло в день нападения. Он отметил, что в течение нескольких недель после этого он все еще чувствовал адреналин в своем теле. Несколько слов помогли ему понять, что произошло. Это слова пастора семьи Яны. Он использовал следующую фразу: “чудо из Галле и рана Галле” [Примечание переводчика: в немецком языке слова “Wunder” (чудо) и “Wunde” (рана) созвучны]. Свидетель сообщил, что поначалу, он смотрел на пережитое, скорее как на чудо, но теперь, в судебном процессе на обвиняемым, речь идет именно о ране.
Эзра В. заявил: “Антисемитизм всегда казался мне ненужным обременением, чем-то на что не нужно отвлекаться”. Он отметил, что всегда отрицал идею о том, что антисемитизм должен оказывать какое-либо влияние на его еврейскую жизнь, но теперь он оказался в ситуации, в которой именно антисемитизм оказал наибольшее влияние на его первый год жизни в Германии. Эзра В. подчеркнул, что теперь он находится в роли, о которой он не просил, но которую он, однако, готов взять на себя, чтобы внести еще больший вклад в еврейскую жизнь в Германии с еврейскими ценностями. Эзра В. заявил: “Мне дали голос, который я хочу использовать”. Он продолжил: “Для меня признание святости жизни – это основная идея иудаизма”. Здесь, свидетель упомянул свою бабушку, пережившую Вторую мировую войну; он рассказал, что с тех пор она поёт каждый день и, вероятно, будет петь и в этот день. В конце своего свидетельства Эзра В. тоже начал петь, он спел несколько строк из песни “Барух Ашем” на идише.
Свидетели Исмет и Рифат Текин
После обеденного перерыва показания дали нынешний владелец закусочной “Kiez-Döner” Исмет Текин и его брат Рифат Текин. Вплоть до некоторого времени после нападения, оба работали на бывшего владельца закусочной, Иззета К. После нападения он передал закусочную Исмету Текину. На момент нападения Исмет Текин находился недалеко от закусочной, его брат Рифат находился внутри.
“Но мы хотим остаться здесь”
Рифат Текин был первым из братьев, которого заслушали в качестве свидетеля. Он находился за прилавком во время нападения. Он сообщил, что видел приближающегося подсудимого и то, как он пытался бросить взрывное устройство в “Kiez-Döner”, но это устройство отскочило от двери. Он объяснил, что когда подсудимый затем начал стрелять в закусочную и пуля прошла через окно, он нырнул за стойку. С этого момента он больше ничего не видел, но вскоре после этого услышал, как кто-то кричал: “Пожалуйста, не надо!” Он рассказал, что в этот момент он предположил, что нападавший повернулся к нему спиной, и использовал этот момент, чтобы сбежать. Он объяснил, что выбежал на улицу и убежал в ресторан “Гонконг” через дорогу; оттуда он немедленно связался со своим братом Исметом.
В конце своих показаний Рифат Текин заявил, что его семья также пострадала: “В конце концов, я был там и со мной что-то могло случиться”. В ответ на вопрос судьи Мертенса он ответил, что не может заглядывать далеко в будущее: “Но мы хотим остаться здесь. Мы хотим и дальше вступать за людей в этой стране”.
Исмет Текин стал последним свидетелем на 12-й день судебного разбирательства. Свои показания он начал с того, что он покинул закусочную незадолго до нападения и находился недалеко от Kiez-Döner на Гютхенштрассе, когда его брат позвонил ему и рассказал о нападении. Он заявил, что с этого момента его мысли “отключились”, и он немедленно побежал обратно в Kiez-Döner. По его словам, путь туда был такой, будто он составлял 10 000 километров. Свернув на улицу Людвиг-Вухерер-штрассе, где находится Kiez-Döner, он внезапно услышал выстрелы и укрылся за машиной. Он заявил, что оставался там до тех пор, пока не закончилась перестрелка между преступником и полицией и преступник скрылся на своей машине. Он сообщил, что зашел в магазин со своим братом. Он рассказал, что нашел Кевина С. за холодильником, но мог только убедиться, что тот уже мертв.
“Пока у меня темные волосы и смуглый цвет лица, не имеет значения, есть у меня немецкий паспорт или нет”
Затем Исмет Текин затронул тему своего статуса соистца в суде: “Человек живет там, где чувствует себя в безопасности. Тот день стал для меня тревожным звонком. Мне было очень трудно справиться с тем, что Генеральный прокурор не захотел признать меня соистцом”. Исмет Текин был допущен к участию в судебном процессе в качестве соистца только после долгого судебного спора.
Исмет Текин заявил, что ему интересно, почему такие инциденты повторялись снова и снова в течение многих лет и не были предотвращены. Он отметил, что уверен, что если немецкое государство серьезно отнесется к этим вопросам, государство сможет решить эти вопросы. Однако для этого, отметил он, людям придется работать вместе. Исмет Текин рассказал о своих планах получить немецкое гражданство и о том, как нападение повлияло на него в этом контексте: “За два месяца до инцидента я хотел подать заявление на получение немецкого гражданства. Однако впоследствии для меня уже не имело значения, имею ли я немецкое гражданство или нет. Пока у меня темные волосы и смуглый цвет лица, не имеет значения, есть у меня немецкий паспорт или нет.”
Он продолжил, заявив, что в то же время он встретил щедрых людей, и поблагодарил ряд людей и групп: “Прежде всего, я хотел бы поблагодарить службу консультирования жертв, а ещё нашу группу солидарности по соседству (Kiez-Soli-Gruppe), а также всех людей, которые с первого дня проявляют солидарность. И от имени семьи Текин я хотел бы поблагодарить всех, кто поддерживал нас издалека, как материально так и эмоционально.”
“Вы не победили”
Пока свидетель Исмет Текин еще говорил, адвокат Вебер, из защиты подсудимого, прервал его: с одной стороны, по словам Вебера, свидетель отклонился от судебного разбирательства своими показаниями, а с другой стороны, Вебер также утверждал что Исмет Текие вообще не являлся соистцом в суде. Адвокат Озата, представляющий Исмета и Рифата Текина в качестве соистцов, затем взял слово и пояснил, насколько постыдным было то, что Вебер прервал показания таким образом, особенно в случае свидетеля и пострадавшего. Он также возразил, что если бы Вебер прочитал материалы судебного разбирательства, он бы знал, что Исмет Текин действительно был допущен к участию в судебном процессе в качестве соистца.
Исмет Текин завершил свои показания заявлением, которое он также адресовал непосредственно подсудимому: “Вы не победили, вы полностью провалились. Мой брат жив, я жив, мы не уезжаем, мы не собираемся отказываться от закусочной. И мы не забудем Кевина и Яну.”
13-й день суда, 16.09.2020 г.
Двое свидетелей, которые находились в синагоге во время нападения, были заслушаны первыми на 13-й день разбирательства по делу нападения в Галле. Затем дали свои показания четыре сотрудника полиции, в которых стрелял обвиняемый на улице Людвиг-Вухерер-штрассе,
Однако этот день судебного заседания начался с того, что председательствующая судья Мертенс указала на то, что аплодисменты, которые были услышаны после показаний соистцов, не приветствуются. Хотя Мертенс заявила, что хоть ей и не хотелось бы к этому прибегать, она пригрозила, что могут быть приняты дисциплинарные меры [санкции, назначенные судом в отношении сторон судебного разбирательства или наблюдателей для поддержания порядка в разбирательстве; например, удаление лиц из зала суда или наложение административных штрафов]. Заявление судьи прокомментировал адвокат Хоффманн, один из представителей соистцов. Хоффманн заявил, что не было ни одного момента, когда аплодисменты помешали разбирательству: “Аплодисменты были выражением глубочайшего сочувствия”. В суде должно быть позволено, заявил Хоффманн, “выразить то, что человек глубоко тронут”. Напротив, другой адвокат некоторых соистцов, Зибенхюнер, представлявший сотрудников полиции, непосредственно пострадавших от нападения, поддержал судью Мертенса. Зибенхюнер заявил, что Уголовно-процессуальный кодекс не разрешает аплодисменты и что судебное разбирательство должно оставаться нейтральным. Что касается аплодисментов, адвокат Петржик, также одна из представительниц соистцов, сослалась на судебное разбирательство по делу NSU. Петржик отметила, что в зале суда в Магдебурге присутствовали представители соистцов, которые были вынуждены терпеть, “как кричали на семью Йозгат из-за их слёз”. Адвокат Петржик спросила председательствующую судью: “Вы хотите присоединиться к этому?” Представители общественности, присутствующие на суде, продолжила Петржик, не обязаны быть нейтральными, потому что общественность “не выносит приговора в соответствии с уголовным законодательством, но выносит общественное суждение.”
Свидетели Жаклин Ф. и Сабрина С.
Первым свидетелем, давшим показания, была Жаклин Ф., которая пережила нападение в Галле в синагоге. Она сообщила, что именно она обнаружила, что Молли С. [8-й день суда] пропала. Она отметила, что всё, что она испытала, было похоже на то, что уже объясняли другие. Она рассказала, что видела Яну Л. лежащей на улице через видеокамеру, когда ее труп был уже накрыт синим покрывалом. Она заявила, что сначала они подумали, Молли С. тоже могла быть мертвой. Они вместе с Максом Приворожским [10-й день суда] позже смогли привести Молли С., которая ждала за полицейским барьером в синагогу. Ф. обратилась к суду, с тем, чтобы более подробно узнать о Яне Л. и её жизни, так как до тех пор в рамках заседания о ней было практически ничего не сказано.
Судья Мертенс объяснила, что мать Яны Л. не воспользовалась своим правом быть соистцом или воспользоваться поддержкой и юридической помощью, поэтому она не была вызвана в качестве свидетеля. Ф. ответила на это: “Я слышала, что можно было бы пригласить друга или знакомого, чтобы мы могли узнать немного больше о жизни Яны”. Мертенс поблагодарила ее за это предложение.
“Если мы не смотрим на контекст, как мы можем понять действия обвиняемого?”
Свидетельница Ф. впоследствии сообщила, что 11 сентября 2001 года, когда ей было шесть лет, ее отец пережил теракт на Всемирный торговый центр в Нью-Йорке (США). Эта травма, которую пережил ее отец, стала неотъемлемой частью ее жизни вместе с коллективной травмой Холокоста. Когда она пережила собственную травму во время нападения в октябре прошлого года, она знала, что происходит, благодаря примеру своего отца. Свидетель указал, что бюрократия, связанная с получением финансовой поддержки пострадавшим, была похожа на лабиринт. Она отметила, что ей также потребовалось шесть месяцев, чтобы найти психологическую терапевтическую помощь.
Затем свидетельница раскритиковала следствие. BKA не уделяло достаточного внимания идеологии расового (белого) превосходства, а также уделяло слишком мало внимания теории заговора “Великой замены” и слишком мало внимания антисемитизму: “Но если мы не смотрим на контекст , как мы можем понять действия подсудимого?” Свидетельница попросила суд провести расследование в отношении интернет-сообществ и даркнета: “Если мы рассматриваем подсудимого как “одинокого волка”, то мы не понимаем его мотивацию и то, как его действия вписываются в контекст расового (белого) превосходства”. Ф. отметила, что суд обязан пролить свет на тьму и обеспечить правосудие.
Судья Мертенс спросила свидетельницу, что побудило ее стать соистцом. Ф. сказала, что, хотя прокуратура признала антисемитизм, она не признала братьев Текин. А подсудимый объединяет в себе все возможные правые идеологии, поэтому Ф. и присоединилась к соистцам.
Адвокат Хоффманн, один из представителей соистцов, когда Ф. закончила свои свидетельские показания: “Г-жа Ф., согласно указу председательствующей судьи, нам не разрешается аплодировать. Я хотел бы выразить свое уважение по-другому”. Хоффманн и другие соистцы встали и тем самым выразили свидетельнице свое уважение. Многие из присутствовавших также встали и присоединились к безмолвным аплодисментам.
“Если мигранты не приветствуются, евреям в Германии тоже небезопасно”
Затем последовали показания свидетеля Сабрины С. Она рассказала, что ее родители эмигрировали из Украины в США, чтобы она могла учиться. Ее мать еврейка, отец – нет. Она добавила, что ее дедушка и бабушка были солдатами Красной Армии во время нападения национал-социалистов на Советский Союз. Она отметила, что она не только еврейка, но и женщина, левых политических взглядов, гомосексуальной ориентации, из рабочего класса и мигрантка, у нее много идентичностей. Как прокомментировала С., она была бы действительно стала настоящим трофеем для преступника, если бы он смог ее поймать. Она была рада, что ему это не удалось. “Но каждый в этом зале может стать потенциальной жертвой насилия со стороны правых, которое представляет угрозу для всех нас”. С.: “Проблема не будет решена, когда он попадает в тюрьму. Я буду рада, что мне больше никогда не придется его видеть, но это не решит проблему”. С. отметила, что проблема идеологии “расового (белого) превосходства” также не решается круглосуточной охраной синагог.
Свидетель С. упомянул нападение в Ханау, в ходе которого люди были убиты в кальянном баре и в других местах, через шесть месяцев после нападения в Галле. Она рассказала, что иногда проходит мимо кальянного бара и видит людей, счастливо сидящих вместе: “Это знак надежды для меня”. Сабрина С. высказалась о роли, которую играет общество, отметив, что никто не становится таким как подсудимый просто так. “Общество, его общество, до определенного момента идет вместе с ним, а затем он проходит остаток пути со своими друзьями в Интернете”. Сабрина С .: “Если мигранты не приветствуются, евреям в Германии тоже небезопасно. Если люди говорят, что ислам не имеет места в Германии, тогда евреи в Германии тоже не в безопасности.”
На вопрос председательствующего судьи, почему она стала соистцом, С. ответила: “Я хотела стать соистцом, потому что хотела участвовать в судебном процессе. Я не хотел, чтобы суд касался меня без моего участия.”
После показаний Сабрины С. многие люди также встали в знак безмолвных аплодисментов.
Заявление сотрудников полиции, получивших выстрелы от подсудимого на улице Людвиг-Вухерер-штрассе
Прежде чем был заслушан следующий свидетель, адвокат Гёргюлю, один из представителей соистцов, спросил ответчика о заявлении, которое он сделал в отношении выстрелов в полицейских на Людвиг-Вухерер-штрассе. В этом заявлении подсудимый отметил, что он думал, что по крайней мере одно окно будет разбито, когда будут произведены выстрелы. В ответ на вопрос ответчик подтвердил это заявление, которое прокурор Гёргюлю просил включить в протокол.
Во второй половине дня четыре сотрудника полиции показали, что они вели перестрелку с преступником. Первые три сотрудника полиции, давшие показания, были отправлены вместе в патрульной машине 9 октября 2019 года. Эти свидетели также являются соистцами в суде. Все трое представили в основном идентичные описания событий: они были в полицейском участке, затем их отправили в Галле-Нойштадт, чтобы разобраться с “трудным человеком”, и все трое впоследствии намеревались вернуться в полицейский участок. По пути туда пришло сообщение по радио с вопросом, о нахождении офицеров в районе Гумбольдтштрассе. Конкретная информация была представлена в более позднем радиосообщении, в котором говорилось, что возле синагоги на Гумбольдтштрассе произошел взрыв, что были произведены выстрелы и что один человек был смертельно ранен. Поскольку к тому времени развертывание в Галле-Нойштадте закончилось, они сообщили по радио в оперативный центр и направились в сторону Гумбольдтштрассе. Сначала они отправились к Штайнтор за “дополнительным оборудованием”. Свидетели Б. и Л. надели оборудование LebEl [LebEl = опасная для жизни оперативная ситуация],находившееся в их автомобиле поскольку они уже прошли соответствующее обучение. Свидетель Л. забрал находившийся в автомобиле автомат. Тем временем было получено новое радиосообщение, в котором говорилось, что сейчас стреляют перед закусочной Kiez-Döner, на Людвиг-Вухерер-штрассе. Они приехали на Людвиг-Вухерер-штрассе и увидели темный VW Golf с европейскими номерами. Они также видели человека с длинным ружьем. Они остановили патрульную машину под углом к трамвайным путям. Когда они вышли из машины, по ним был открыт огонь, они укрылись, и свидетель Л. открыл огонь из автомата. Подсудимый скрылся за открытыми дверями своей машины, стрельба прекратилась из-за приближения постороннего автомобиля. На тротуаре также были посторонние лица. Какое-то время ничего не происходило, затем подсудимый выехал в направлении Шиллерштрассе. Л. выстрелил, но безуспешно, по автомобилю преступника. Преследование автомобиля и последующий розыск в непосредственной близости также оказались безуспешными. Автомобиль, в котором находились трое полицейских, был обстрелян подсудимым, но они заметили это позже, в отделении полиции. Заднее стекло было случайно повреждено выстрелом, сделанным полицейским Л. В этот день все они закончили работу очень поздно. Команда кризисного вмешательства ждала всех офицеров, имевших “первоначальный контакт” с преступником.
Дирк Ф. дал показания первым из трех полицейских. Что касается последствий событий для него лично, он сообщил, что испытал “полную программу” и говорил, среди прочего, о нарушениях сна. В отличие от двух своих коллег, Ф. не смог вернуться к патрульной службе. Когда судья Беккер спросил его, заметил ли он, какое оружие было использовано против него, Ф. отметил, что можно было разглядеть, что это было длинное ружье, но не какое именно, и что но оно определенно громко стреляло..
Свидетель Даниэль Л. выстрелами ранил подсудимого в шею. Отвечая на вопрос председательствующей судьи, Л. заявил, что не заметил этого в ситуации, но узнал об этом позже от группы кризисного вмешательства. Л. сообщил о бессоннице после нападения и о психологической поддержке, но он заявил, что после этого он снова вышел на патрулирование. На вопрос одного из адвокатов соистцов, о том как можно себе представить ситуацию, когда в течение некоторого времени вообще ничего не происходит, Л. ответил, что не мог видеть преступника, что он подозревал, что преступник скрывается за дверью автомобиля, но обвиняемый остался без движения. Отвечая на вопрос, Л. сказал, что целью полицейских мер было предотвратить побег преступника, но для этого потребовалось бы больше полицейских машин.
После того, как был заслушан Даниэль Л., суд изучил видеозапись событий на Людвиг-Вухерер-штрассе, сделанную из окна дома на мобильный телефон.
Свидетельница Сара Б. была “руководительницей патруля” в патрульной машине. Она отметила, что такие ситуации являются экстремальными и для сотрудников полиции. Она сообщила о нарушениях сна. Б .: “Ты много думаешь о самой операции, размышляешь о себе, но ты также думаешь о жертвах, и все еще борешься с этим в своей голове”. После этого инцидента Б., как и ее коллеги, первоначально находилась в отпуске по болезни, но впоследствии смогла возобновить патрулирование. Вместе со свидетельницей Б. судья Мертенс просмотрела фотографии повреждений патрульной машины. На вопрос адвоката одного из соистцов о том, почему в момент, когда “ничего не происходит”, нельзя было выдвинуться вперед и проверить. Б. ответила: “Если я не знаю, где находится преступник, я не знаю куда мне идти”. Для этого тоже не было достаточно времени, потому что преступник скрылся, в ее восприятии это был вопрос миллисекунд. Когда её спросили, сколько времени прошло между радиосообщением с вопросом о том, находится ли кто-либо рядом с Гумбольдтштрассе, и ее собственным сообщением, Б. сказала об одной или двух минутах. Б. подтвердила, что она заметила, что у преступника был длинное ружье. На вопрос адвоката Хоффманна, почувствовала ли она или иным образом заметила, что патрульная машина была задета, когда были произведены выстрелы, Б. ответила, что слышала шум. Она ответила утвердительно на последующий вопрос, она ясно осознавала, что “кто-то стреляет и попадает в машину, за которой я сижу”.
Последним свидетелем, заслушанным на 13-й день суда, был Роберт Д. Д., не входивший в состав экипажа патрульной машины. Как полицейский в униформе он и его коллега должны были забрать человека из центрального полицейского участка в Галле на полицейской машине без опознавательных знаков и отвезти этого человека во Франкфурт-на-Майне. Он рассказал, что впоследствии поступило сообщение об опасной для жизни оперативной ситуации. Они отвезли человека обратно в изолятор и направились сначала в сторону Гумбольдтштрассе, затем на Людвиг-Вухерер-штрассе. Он сообщил, что проехал по трамвайным путям и после того, как на холме уже увидел патрульную машину с разбитой задней частью, за которой укрылись три ранее выступивших свидетеля. Он рассказал, что он также заметил машину преступника и заметил, что в его сторону стреляли. Он заявил, что когда он вышел из своего автомобиля, он на короткое время смог увидеть дверь со стороны водителя автомобиля подсудимого и голову в шлеме. Д. заявил, что он также слышал, как что-то попало в его полицейскую машину. После этого автомобиль подсудимого начал движение. Д. и его коллега сначала начали погоню вместе с патрульной машиной, затем он выехал на тротуар, чтобы обогнать медленно двигающуюся в одностороннем движении машину. На Магдебургерштрассе, на которую он инстинктивно свернул, водитель службы доставки UPS остановил его и сообщил, что машиной серебристого цвета был сбит человек, он не был серьезно ранен. Из-за временных рамок Д. предположил, что это была машина подсудимого. Он передал эту информацию в диспетчерский центр полиции, потому что хотел поймать преступника. Д. и его коллега какое-то время участвовали в розыске, но не присутствовали при задержании подсудимого.
Что касается его личного опыта впоследствии, Д. заявил, что, хотя он и беспокоился о посттравматическом стрессовом расстройстве, он не заметил, что ему стало хуже.
Дополнительная информация
Международное художественное и научное сообщество в сотрудничестве с NSU-Watch сделал реконструкцию “Глобальный террор расового (белого) превосходства: Халле” доступной в Интернете, чтобы показать действия подсудимого как офлайн, так и онлайн с момента его атаки до его ареста 9 октября 2019 года, чтобы представить визуальную информацию об опасностях сетевых групп и онлайн платформ сторонников расового (белого) превосходства.
Ceza davasının duruşma raporları
12. Duruşma Günü, 15.9.2020
15 Eylül Salı günü, Magdeburg Eyalet Mahkemesi binasında Halle saldırganına karşı yürütülen davanın duruşmasına devam edildi. Bu duruşma gününde toplam beş tanık dinlendi. Dinlenen beş tanık arasında Kiez-Döner adlı büfede öldürülen Kevin S.’nin babasının yanı sıra olay sırasında sinagogda ve Kiez-Döner büfesinde bulunan mağdurlar da vardı. 12. duruşma gününde sağ terörizm konusunda mağdurların perspektifinin neden merkezi önem taşıdığı yeniden görüldü. Bu mağdurlar, 1992’de Mölln’de gerçekleşen ırkçı kundaklama saldırısında hayatta kalan İbrahim Arslan örneğinde olduğu gibi, yaşanan olayların esas tanıklarıdırlar.
Kevin S.‘nin babasının verdiği ifade
İlk tanık olarak Kiez-Döner büfesinde öldürülen Kevin S.‘nin babası dinlendi. Babanın mahkemede verdiği ifade, oğluyla duyduğu gurur ve onun acımasızca öldürülmüş olmasından dolayı yaşadığı derin üzüntü ve acıyla doluydu. Baba, oğlu Kevin’in bir boya-badana şirketinde birkaç kez stajyer olarak çalıştığını anlatı. Şirket, engelli olan Kevin’i olduğu gibi kabul etmiş. Kevin de orada emek vererek yarattıklarıyla çok gurur duyarmış. Baba Kevin’in işinin yanı sıra en çok sevdiği şeyin futbol olduğunu söyledi: „Kevin HFC‘nin [Halle Futbol Kulübü] tüm oyunlarına gitmek istiyordu.“ Kevin orada kendisine bir arkadaş çevresi de kurmuş: „Futbol çevresindeki insanlar onu hep korudular, onun için hiç endişelenmezdim.“ Baba tam burada oğluyla ve onun yaşamında kurmayı başardıklarıyla çok gurur duyduğunu anlattı.
“Futbol çevresindeki insanlar onu hep korudular.”
Baba bunun ardından 9 Ekim 2019’u, yani saldırının olduğu günü anlatmaya başladı. Oğluyla son olarak saat 12’den çok kısa bir süre önce telefonlaşmış. Oğlu ona öğle yemeğinde bir döner yiyeceğini söylemiş. Bu konuşmanın ardından bir daha ona ulaşamamış. Ne kendisi ne Kevin’in annesi ona ulaşabilmiş. Çok endişelenen baba, 9 Ekim’de öğle sonrasında Facebook üzerinden bir kayıp ilanı vermiş. Polis o saatlere kadar Kevin S.‘nin ailesiyle iletişime geçmemiş. Anne-baba oğullarının öldürüldüğünü polisten öğrenmemişler; onlar oğullarının ölümünü 9 Ekim akşamı, saldırganın çektiği internette izlenebilen ve Kevin S.‘nin de nasıl öldürüldüğünü gösteren videodan öğrenmişler. Baba bu görüntülerin kendisine bir arkadaşı tarafından gönderildiğini anlattı.
Kevin S.‘nin babası ifadesine sürekli ara vermek zorunda kaldı. Babanın gözlerinden yaşlar akıyor, boğazı düğümleniyordu. Yine de kısa bir aradan sonra ifadesini tamamlamayı başardı. Hakim Mertens babaya çok teşekkür etti ve mahkeme önünde oğlunu anlatmış olmasının ne kadar önemli olduğunu söyledi.
Tanıklar Karen E. ve Ezra W.
İkinci tanık olarak Karen E. dinlendi. Karen E. saldırı sırasında sinagogda bulunuyordu ve diğer bazı mağdurlar gibi Berlin’den bir grupla birlikte Yom Kipur’u kutlamak için Halle’ye gelmişti. Tanık ifadesinin başında Halle’de 9 Ekim’de sinagogda okunan dualardan ve yapılan ayinden çok içten bir şekilde etkilendiğini ve Almanya’da Yahudi yaşamının gelişip büyüdüğünü görmenin kendisini çok mutlu ettiğini anlattı. Tanık, Yahudi yaşamının var olduğunu göstermenin önemli olduğunu ve bu saldırının da bunu engelleyemeyeceğini söyledi. Karen E. ifadesinin devamında saldırı başladığında ilk önce ne olup bittiğini anlamadığını anlattı. Karen E., polisin olay yerine gelmesinin çok uzun sürmesine ve kendilerine çok az bilginin verilmesine şaşırmış. Yaşanılanın bir saldırı olduğu ortaya çıktıktan sonra Karen E. şunları düşünmüş: „Ne? Yine mi? Bu gerçek olamaz!“ Sinagoğun daha sonra boşaltılması ve kendilerinin dışarı çıkarılması ona „büyük bir tiyatro oyunu“gibi gelmiş. İki kez üstleri aranmış. Karen E.: „Kendimi o an gerçekten bir nesne gibi hissettim.“
“Global White-Supremacist Terror” yani
“Beyaz ırkın üstünlüğünü savunan hareketin küresel terörü”
Tanık karşı karşıya kaldıkları tehlikenin yalnızca Almanya’da var olmadığını vurguladı. Tanık, saldırganın yalnız olmadığının aksine onun „White Supremacy“ yani „Beyaz ırkın üstünlüğü“nü savunan hareketin bir parçası olduğunun görülmemesi ve ciddiye alınmamasından dolayı korktuğunu anlattı. Karen E.: „Bu gerçek görülmediği sürece bu dava anlamsız bir davadır.“ Tanık son olarak Federal Kriminal Dairesi (BKA) ve diğer soruşturma makamları tarafından Christchurch ve Poway [Kaliforniya eyaletine bağlı Poway şehrinde bulunan bir sinagoğa karşı gerçekleşen antisemit saldırı] saldırıları arasındaki paralelliklerin göz ardı edildiğini anlattı. Sanatçılar ve bilim insanlarından oluşan uluslararası bir kolektif bu konuyla ilgili olarak Alman Federal Kriminal Dairesinden daha fazla bilgi elde etmiş. Tanık Karen E. bu konuyu anlatırken „Global White-Supremacist Terror: Halle“ adlı internet sayfasına dikkatleri çekti. Tanık bu sayfaya bakılmasını istedi ve o sayfada Federal Kriminal Dairesinin soruşturmadığı bilgilerin bulunabileceğini söyledi.
Üçüncü tanık olarak Ezra W. dinlendi. Ezra W. saldırı sırasında Halle’de Humboldtstraße adlı sokakta bulunan sinagogda bulunuyordu ve bir önceki tanık gibi o da Berlin’den bir grupla birlikte Yom Kipur’u kutlamak için Halle’ye gelmişti. Tanık, antisemit ve ırkçı saldırının gerçekleştiği günün hemen akşamında yaşananlara dair notlar aldığını ve ifade verirken de bu notlarını kullanacağını söyledi. Tanık W. saldırının ilk başlarında sinagogda birçok söylentinin dolaştığını ve uzun bir süre sinagoğu terk etmelerine izin verilmediğini anlattı. Tanık W. aynı kendisinden önce dinlenen tanık Karen E. gibi sinagogda okunan dualardan ve yapılan ayinden çok içten bir şekilde etkilendiğini belirtti. Saldırı ona yaşamın ne kadar değerli olduğunu hatırlatmış.
“Halle’de yaşanan mucize ve Halle’de açılan yara.”
Ezra W. ifadesinin devamında yaşanan saldırıyla baş etme sürecinin başlamasının bir hayli sürdüğünü anlattı. Saldırıdan haftalar sonra hala bedenindeki adrenalini hissediyormuş. Yaşananları anlamak için birkaç söz ona yardımcı olmuş. Bu sözler Jana’nın ailesinin rahibinin sözleriymiş. Rahip şu sözleri sarf etmiş: “Halle’de yaşanan mucize ve Halle’de açılan yara.” Tanık, başlangıçta hayatta kalmalarının kendisine bir mucize gibi geldiğini ancak saldırgana karşı yürütülen davanın başlamasıyla bunun yerini daha çok açılan yaranın aldığını anlattı.
“Antisemitizmi hep dikkatleri dağıtan can sıkıcı bir konu olarak görüyordum.” diyor Ezra W. Antisemitizmin bir Yahudi olarak deneyimleri üzerinde olumsuz bir etkisinin olma ihtimalini hep reddetmiş. Ve şimdi kendisinin sahip olmayı dilemediği bir role sahip olmuş. Ezra W., Yahudiliğin değerleriyle Almanya’daki Yahudi yaşamına katkıda bulunmak için bu istemeden sahip olduğu rolün gereklerini yerine getireceğini vurguladı. “Şimdi bana konuşma fırsatı verildi ve ben de bunu değerlendirmek istiyorum” diyor Ezra W. “Bana göre Yahudiliğin temel mesajı yaşamın kutsallığına verilen değerdir.” Tanık bu noktada İkinci Dünya Savaşında hayatta kalan büyükannesini ve onun o günlerden bu yana her gün şarkı söylediğini ve büyük bir ihtimalle bugün de söyleyeceğini anlattı. Tanık Ezra W. ifadesinin sonunda kendisi de bir parça söylemeye başladı ve Yidiş dilinde Baruch Hashem (Allah’a Şükür) parçasının birkaç dizesini söyledi.
Tanıklar İsmet ve Rıfat Tekin
Verilen öğle arasından sonra Kiez-Döner büfesinin şimdiki sahibi İsmet Tekin ve kardeşi Rıfat Tekin ifade verdi. İki kardeş de saldırıdan sonraki günlere kadar büfenin daha önceki sahibi İzzet C.’nin yanında çalışıyorlardı. Büfenin önceki sahibi saldırıdan sonra büfeyi İsmet Tekin’e hediye etti ve İsmet Tekin o günden beri dükkanı işletiyor. İsmet Tekin saldırı esnasında dışarıdaymış ancak kardeşi Rıfat büfenin içindeymiş.
“Ama biz burada kalmak istiyoruz”
İlk olarak Rıfat Tekin dinlendi. Rıfat Tekin saldırı esnasında büfede tezgahın arkasında olduğunu anlattı. Rıfat Tekin saldırganın büfeye doğru gelişini ve aynı zamanda saldırganın Kiez-Döner büfesinin içine patlayıcı bir madde attığını ancak bunun kapıya çarparak geriye düştüğünü görmüş. Saldırgan dükkana ateş etmeye başladıktan ve bir kurşun cama isabet ettikten sonra tezgahın arkasına çömelmiş. Tanık ifadesinin devamında o andan itibaren bir şey göremediğini ancak kısa bir süre sonra bir kişinin “Lütfen yapma!” diye bağırdığını duymuş. Bu durumda saldırganın kendisine sırtını döneceğini düşünmüş ve bu anı kaçmak için kullanmış. Dışarıya kaçmış ve sokağın karşısında bulunan „Hong Kong“ adlı restorana sığınmış ve hemen kardeşi İsmet’i aramış.
Rıfat Tekin ifadesinin sonunda ailesinin de acı çektiğini anlattı ve şöyle devam etti: “Ben olay yerindeydim ve benim başıma da bir şey gelebilirdi.” Hakim Mertens’in sorusu üzerine geleceğin ne getireceğini bilemediğini söyledi ve “Ama biz burada kalmak istiyoruz. Biz bundan sonra da bu ülkenin yurttaşlarının yanında olmak istiyoruz.” dedi.
12. duruşma gününde son tanık olarak İsmet Tekin dinlendi. İsmet Tekin ifadesinin başında saldırıdan çok kısa süre önce büfeden ayrıldığını ve kardeşi onu arayıp saldırıyı anlattığında Kiez-Döner büfesinin yakınında Gütchenstraße adlı sokakta bulunduğunu anlattı. O an “beyni durmuş” ve hemen büfeye doğru koşmaya başlamış. Koştuğu yol ona sanki 10.000 kilometre gibi gelmiş. Kiez-Döner büfesinin bulunduğu Ludwig-Wucherer-Straße adlı sokağa saptığında bir anda silah sesleri duymuş ve bir arabanın arkasına saklanmış. Polis ve saldırgan arasında süren silahlı çatışma sona erene ve saldırgan arabasıyla kaçana kadar orada kalmış. Kardeşiyle birlikte büfeye girmiş. Buzdolabının ardında yatan Kevin S.’yi bulmuş ancak Kevin S. için ölümünü tespit etmek dışında bir şey yapamamış.
“Saçlarım kara, ten rengim koyu olduğu sürece bir Alman pasaportumun olup olmamasının bir önemi kalmıyor.”
İsmet Tekin ifadesinde Halle saldırganına karşı yürütülen bu davaya müdahil olmasının nedenleri üzerinde durdu. “İnsan kendisini güvende hissettiği yerde yaşar. O gün beni kendime getirdi. Federal Savcılığın beni müdahil olarak kabul etmek istememesi çok zoruma gitti.” İsmet Tekin uzun süren hukuki bir süreçten sonra davaya müdahil olarak kabul edildi.
İsmet Tekin ifadesinin devamında bu türden olayların yıllardır neden meydana geldiğini ve neden engellenmediğini kendi kendisine sorduğunu anlattı. Alman devletinin bu sorunları, onlara ciddi bir biçimde el atarsa çözebileceğine inandığını söyledi. Bunun için birlikte çalışmak gerektiğini ekledi. İsmet Tekin bunları anlattıktan sonra Alman vatandaşlığı alma planlarını ve saldırının bu planları nasıl etkilediğini şöyle anlattı: “Olaydan iki ay önce Alman vatandaşlığına başvurmak istiyordum. Ancak saldırıdan sonra Alman vatandaşlığına sahip olup olmamamın benim için bir farkı olmadığını gördüm. Saçlarım kara, ten rengim koyu olduğu sürece bir Alman pasaportumun olup olmamasının bir önemi kalmıyor.”
İsmet Tekin aynı zamanda yürekli insanlarla tanıştığını anlattı ve bir sürü insan ve gruba teşekkürlerini sundu. “İlk olarak Opferberatung’a [Mağdurlar için Danışma Merkezi’ne] teşekkür etmek istiyorum. Yine teşekkür etmek istediğim bir mahalle dayanışma grubumuz var ve saldırıdan bu yana bizimle dayanışma içinde olan insanlara teşekkür ediyorum. Yine Tekin ailesi adına uzaklarda olup da bizi maddi ve manevi olarak destekleyen herkese teşekkür ederim.”
“Siz kazanmadınız.”
Tanık İsmet Tekin konuşmasına devam ederken sanığın müdafilerinden Avukat Weber onun sözünü keserek tanığın bir yandan verdiği ifadeyle davanın konusundan uzaklaştığını ve diğer yandan da davaya müdahil dahi olmadığını söyledi. İsmet ve Rıfat Tekin’in müdahil avukatı Özata bunun üzerine söz aldı ve Avukat Weber’in saldırının mağduru olan tanığın sözünü bu şekilde kesmesinin ne kadar utanç verici olduğunu söyledi. Müdahil avukat Özata, Avukat Weber’in dikkatli bir şekilde dava dosyasını incelemiş olsa İsmet Tekin’in davaya müdahil olarak kabul edildiğini biliyor olacağını söyledi.
İsmet Tekin ifadesini doğrudan sanığa yönelerek şu mesajla bitirdi: “Siz kazanmadınız. Siz tümden kaybettiniz. Kardeşim hayatta, ben hayattayım ve biz buralardan gitmeyeceğiz, dükkanımızdan vazgeçmeyeceğiz. Ve biz Kevin ve Jana’yı unutmayacağız.”
16.09.20, 13. Duruşma Günü
13. duruşma gününde ilk olarak saldırı esnasında sinagogda bulunan iki tanık dinlendi. Tanıkların ardından Ludwig-Wucherer-Straße adlı sokakta sanığın üzerlerine ateş ettiği dört polis memuru dinlendi.
Duruşma hakim Mertens’in bir uyarısıyla başladı. Hakim Mertens, duruşmada müdahillerin ifadelerinin alkışlanması türünden alkışlamaların yapılmasını istemediğini açıkladı. Hakim Mertens salonda alkış istemediğini söyledi ancak yapılması durumunda da düzene aykırı davranmaktan kaynaklı yaptırımlar uygulayacağını söyledi [Bu yaptırımlar mahkeme tarafından davanın düzenini korumak amacıyla davanın katılımcılarına veya izleyicilerine uygulanan yaptırımlardır. Bu türden yaptırımlara örnek olarak kişilerin mahkeme salonundan çıkarılması ya da disiplin para cezalarının verilmesi sayılabilir]. Müdahil avukat Hoffmann bu uyarıya karşı bir beyanda bulundu. Avukat Hoffmann alkışlamaların davanın hiçbir aşamasında rahatsızlık yaratmadığını söyledi. “Yapılan alkışlarla içten bir şekilde acıların paylaşıldığı dile getirildi.” Hoffmann devamında “İnsanlar duygusal olarak derinden etkilendiğinde bunu dile getirebilmelidirler.” dedi. Saldırının doğrudan mağdurları olan dört polisi temsil eden müdahil avukat Siebenhühner ise hakim Mertens’in yanında yer aldı. Avukat Siebenhühner, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu duruşmada alkışı öngörmemektedir ve duruşma tarafsızlığını korumalıdır dedi. Müdahil avukat Pietrzyk alkış sorunu konusunda NSU davasına atıfta bulundu. Avukat Pietrzyk, Magdeburg’da bu mahkeme salonunda, “Yozgat ailesi gözyaşlarını tutamadığında onlara nasıl bağırıldığına” katlanmak zorunda kalan müdahil avukatlar aramızda dedi. Ve müdahil avukat Pietrzyk mahkeme başkanına şu soruyu sordu: “Siz de onlar gibi mi yapmak istiyorsunuz?”. Ayrıca Avukat Pietrzyk, kamuoyunun tarafsız olmak zorunda olmadığını çünkü kamuoyunun verdiği kararın “adli bir karar değil toplumsal bir karar” olduğunu söyledi.
Tanıklar Jacqueline F. ve Sabrina S.
İlk olarak sinagoğa yapılan saldırıda hayatta kalan tanık Jacqueline F. dinlendi. Tanık, Mollie S.’nin [8. duruşma günü] sinagogda olmadığını tespit eden ilk kişi olduğunu söyledi. Bunun dışında yaşadıklarının diğerlerinin burada açıkladıklarına çok benzediğini anlattı. Güvenlik kamerasında Jana Lange’nin sokakta bulunan cesedini polis mavi bir örtü ile örtükten sonra görmüş. İlk başta bu ölü kişinin Mollie S. olabileceğini düşünmüş. Daha sonrasında Max Privorozki ile birlikte [10. duruşma günü] polis barikatlarının ardında bekleyen Mollie S.’yi sinagoğa getirmişler. Tanık F., Jana L. ve onun hayatı hakkında davada bugüne kadar konuşulmadığını ısrarla söyledi ve mahkemeden bunun düzeltilmesini rica etti. Hakim Mertens, Jana L.’nin annesinin müdahil olma hakkını ve bir avukattan destek alma ve temsil edilme hakkını kullanmadığını, bundan dolayı da anneyi tanık olarak davet etmediğini açıkladı. Tanık F.: “Duyduğum kadarıyla Jana’nın bir arkadaşını veya tanıdığını çağırmak mümkünmüş. Böylelikle bir nebze de olsa Jana’nın hayatı konusunda bilgi edinebiliriz.” Hakim Mertens bu öneri için teşekkür etti.
“Sanığın suçlarını, bunları hangi bağlamda işlediğine bakmadan nasıl anlayacağız?”
Tanık F. ifadesinde kendisi altı yaşındayken babasının 11 Eylül 2001 tarihinde New York’da (ABD) World Trade Center yani Dünya Ticaret Merkezi’nin İkiz Kulelerine yapılan saldırıdan sağ kurtulduğunu söyledi. Tanık, babasının yaşadığı bu travmanın Şoah’nın yarattığı toplumsal travmayla birlikte yaşamında önemli bir yer ettiğini söyledi. Geçen yılın ekim ayında saldırıdan dolayı kendisi bizzat travma yaşadığında olacakları babasının yaşadığı örnekten bildiğini anlattı. Tanık, mağdur bir kişi olarak maddi yardım almak istendiğinde bürokrasinin bir labirent gibi olduğunu açıkladı. Ayrıca kendisi terapi desteği alabilmek için altı ay uğraşmış.
Devamında tanık yapılan soruşturmaları eleştirdi. Tanığa göre Federal Kriminal Dairesi „White Supremacy“ yani “Beyaz ırkın üstünlüğü”nü savunanlarla çok az ilgilenmiş ve yine “Büyük Değişim” adı altında yürütülen komplo teorileri ile çok az ilgilenmiş ve antisemitizmle çok az ilgilenmiş: “Ancak biz sanığın suçlarını, bunları hangi bağlamda işlediğine bakmadan nasıl anlayacağız?” Tanık mahkemeden internetteki toplulukların (Online-Communities) ve Darknet’in (Karanlık ağ) araştırılmasını istedi: “Sanığı yalnız bir kurt olarak gördüğümüzde onun bu suçları neden işlediğini ve onun işlediği suçların “White Supremacy” bağlamında nereye oturduğunu anlayamayız.” Tanık F., karanlığı aydınlatmak ve adaleti sağlamak mahkemenin görevidir dedi.
Hakim Mertens tanığa davaya hangi nedenlerle müdahil olduğunu sordu. F., iddianamenin antisemitizmi tanıdığını ancak Tekin kardeşlerin iddianamede yer almadığını söyledi. Tanık, sanığın tüm sağ ideolojileri birleştirdiğini ve kendisinin de bundan dolayı müdahil olduğunu açıkladı.
Müdahil Avukat Hoffmann tanığın ifadesinin ardından şunları söyledi: “ Bayan F., mahkeme başkanının kararından dolayı sizi alkışlayamıyoruz. Ancak ben size duyduğum saygıyı başka bir yoldan göstermek istiyorum.” Bu sözler üzerine Avukat Hoffmann ve diğer müdahil avukatlar ayağa kalkarak tanığa duydukları saygıyı gösterdiler. Salonda olan birçok kişi de ayağa kalktı ve bu sessizce yapılan takdire ortak oldu.
“Almanya’da göçmenler istenmiyorsa o zaman Yahudiler de güvende değillerdir.”
Ardından tanık olarak Sabrina S. dinlendi. Tanık, kendisinin üniversiteye gidebilmesi için ailesinin Ukrayna’dan ABD’ye göç ettiğini anlattı. Tanığın annesi Yahudiymiş ancak babası değilmiş. Büyükanne ve büyükbabaları nasyonal sosyalistler Sovyetler Birliği’ne saldırdığında kızıl ordunun askerleriymiş. Kendisinin yalnızca Yahudi değil aynı zamanda kadın, solcu, eşcinsel, işçi çocuğu ve göçmen gibi birçok kimliği varmış. Tanık, saldırgan beni eli geçirmiş olsaydı kazançlı bir hedefi ele geçirmiş olurdu dedi. Tanık, saldırganın bunu başaramamasına çok sevindiğini ekledi. “Ancak bu salondaki herkes sağ şiddetin potansiyel bir kurbanı olabilir, sağ şiddet hepimiz için bir tehlikedir. Bu sorun saldırganın hapse kapatılmasıyla bitmeyecek. Onu bir daha görmek zorunda kalmazsam çok mutlu olacağım ancak sorun bu şekilde çözülmeyecek.” Sabrina S., „White Supremacy“ ideolojisinin yani beyaz ırkın üstünlüğünü savunan ideolojinin üstesinden sinagogların günün 24 saati korunmasıyla da gelinemez dedi.
Tanık S. Halle saldırısından altı ay sonra gerçekleşen Hanau’daki saldırıyı örnek gösterdi. Bu saldırıda örneğin nargile barda öldürülen insanlar var. Sabrina S. bazen bir nargile barın önünden geçiyormuş. İçeri baktığında bir arada oturan neşeli insanları görüyormuş: “Benim için bu bir umudun işareti.” Sabrina S. toplumun oynadığı role değindi. Ona göre kimse bir gün içerisinde sanık gibi birine dönüşmezdi. “Toplum, onun toplumu, bir noktaya kadar onunla birlikte gidiyor. Geriye kalan yolu sanık internetteki arkadaşlarıyla birlikte katediyor.” Sabrina S.: “Almanya’da göçmenler istenmiyorsa o zaman Yahudiler de güvende değillerdir. İnsanlar İslam Almanya’ya ait değil diyorlarsa o zaman Yahudiler de güvende değillerdir Almanya’da.”
Hakim Mertens tanığa davaya hangi nedenlerle müdahil olduğunu sordu. Tanık S. “Ben davaya müdahil olmak istedim çünkü ben bu davanın bir parçasıyım. Benimle ilgili bir davanın ben ona katılmadan yürütülmesini istemedim.” dedi.
Sabrina S.’nin ifadesinin ardından çok sayıda insan onu ayakta sessizce alkışladı.
Sanığın Ludwig-Wucherer-Straße sokağında üzerlerine ateş ettiği polislerin ifadeleri
Müdahil avukat Görgülü bir sonraki tanık dinlenmeden önce sanığa Ludwig-Wucherer-Straße’de üzerlerine ateş ettiği polis memurlarıyla ilgili verdiği ifadeye dair bir soru sordu. Bu ifadede sanık, atılan bu kadar kurşun sonucunda en azından bir camın kırılması gerekir diye düşündüğünü söylemişti. Sorulan soru üzerine sanık ifadesini teyit etti. Bunun üzerine müdahil avukat Görgülü bunların tutanağa geçirilmesini talep etti.
Bu duruşma gününün ikinci bölümünde saldırganla silahlı çatışmaya giren dört polis memuru dinlendi. Dinlenen üç tanık 9 Ekim 2019 tarihinde bir polis devriye aracında birlikte bulunan memurlardı. Tanıklar aynı zamanda davaya müdahil olarak katılıyor. Her üç tanık da olayı benzer şekilde anlattılar: Polis memurları karakoldayken Halle-Neustadt’da “inatla direnen bir kişiyle” ilgili bir müdahalenin söz konusu olduğunu ve kendilerinin de oraya gitmek üzere yola çıktıklarını anlattılar. Oraya doğru yol alırken telsizden Humboldtstraße yakınlarında polis devriyelerinin bulunup bulunmadığının sorulduğunu duymuşlar. Daha sonraki telsiz haberi daha ayrıntılı bilgiler vererek Humboldtstraße’de sinagoğun önünde bir patlamanın meydana geldiğini ve ateş edildiğini, yaralı bir kişinin öldüğünü bildirmiş. Halle-Neustadt’daki müdahalenin sona erdiğini öğrenen polis memurları telsiz aracılığıyla merkeze Humboldtstraße yönüne doğru yola çıktıklarını bildirmişler. Önce Steintor’a “donanmak” için gitmişler. Tanık B. ve tanık L. arabada bulunan ve hayati tehlike söz konusu olduğunda giyilen donanımlarını giymişler çünkü bunun için gerekli eğitimleri varmış. Tanık L. polis aracında bulunan makinalı tabancayı almış. Bu arada yeni bir telsiz haberi gelmiş ve Ludwig-Wucherer-Straße’de bir döner büfesinin önünden silah seslerinin gelmekte olduğu bildirilmiş. Bunun üzerine polis memurları Ludwig-Wucherer-Straße’ye gitmişler ve orada EU plakalı bir VW Golf marka aracın durduğunu görmüşler. Ayrıca elinde uzun namlulu silah bulunan birini fark etmişler. Polis devriye aracı tramvay raylarına çapraz olarak durdurulmuş. Polis memurları araçtan çıkar çıkmaz üzerlerine ateş açılmış. Memurlar siper almış; tanık L. elindeki makinalı tabancayla ateş etmiş. Saldırgan açık olan araba kapısının arkasında kaybolmuş. Olayla ilgili olmayan bir aracın yaklaşması üzerine polisler ateş etmeyi kesmişler. Yaya yolu üzerinde olayla ilgisi olmayan insanlar da varmış. Kısa bir süre hiçbir şey olmamış; ardından saldırgan arabasını Schillerstraße yönüne doğru sürmüş. Tanık L. saldırganın içinde uzaklaştığı araca ateş etmiş ancak başarılı olmamış. Daha sonrasında saldırganın aracının takip edilmesi başarısızlıkla sonuçlanmış. Bunun üzerine aracın gitmiş olabileceğini düşündükleri çevrelerde yaptıkları aramalar da sonuçsuz kalmış. İçerisinde üç polis memurunun bulunduğu araca saldırganın attığı kurşun isabet etmiş. Ancak polisler bu durumu karakola gittikten sonra fark etmişler. Arabanın arka camı memur L.’nin yanlışlıkla attığı bir kurşundan dolayı hasar görmüş. O gün hepsi geç saatlere kadar çalışmışlar. Kriz müdahale ekibi saldırganla “ilk temas” kurmuş olan tüm polis memurlarını beklemiş.
Üç polis memurundan ilkin tanık Dirk F. dinlendi. Olayın kendisi üzerinde yarattığı ektilerle ilgili olarak polis memuru kendisinin “komple programa” maruz kaldığını söyledi ve diğer şeylerin yanı sıra uyku bozukluğu da yaşadığını ekledi. Dirk F. diğer iki meslektaşından farklı olarak tekrar polis devriyesine çıkmamış. Hakim Becker’in polis memuruna üzerine hangi silahla ateş edildiğini görüp görmediğini sorması üzerine tanık F., silahın uzun namlulu bir silah olduğunu ancak ne türden olduğunu anlamadığını ve silahtan çok güçlü bir patlama sesinin geldiğini anlattı.
Tanık Daniel L. attığı kurşunla sanığı boğazından yaralamıştı. Mahkeme başkanının sorusu üzerine tanık L., olay yerinde bunu fark etmediğini, böyle olduğunu kriz müdahale ekibinden öğrendiğini söyledi. Polis L. olaydan sonraki gecelerde uyku sorunu yaşadığını ve psikolojik destek aldığını söyledi. L. daha sonrasında yine dış hizmette görev aldığını ekledi. Müdahillerin bir süre hiçbir şey olmadı ifadesinden ne anlamak gerektiğini sorması üzerine tanık polis memuru, saldırganı göremediğini, onun arabanın kapısının arkasında saklandığını tahmin ettiğini ancak o aralıkta saldırganın herhangi bir harekette bulunmadığını söyledi. Soru üzerine tanık L. polis tedbirlerinin hedefinin saldırganın kaçmasını önlemek olduğunu ancak bunun için daha fazla polis devriyesinin bulunması gerektiğini açıkladı.
Daniel L.’nin ifadesi alındıktan sonra Ludwig-Wucherer-Straße’deki olayları bir ev sakinin pencereden cep telefonuyla çektiği video izlendi yani bu videonun mahkeme tarafından keşfi yapıldı.
Tanık Sarah B. polis devriye aracının “devriye müdahale sorumlusuydu”. Sarah B. bu türden olayların polis memurları için de ağır olaylar olduğunu anlattı. Tanık yaşadığı uyku bozukluğunu anlattı. B.: “Müdahale edilen olayın bütününe dair düşünüyorsunuz, kendinizi gözden geçiriyorsunuz ve aynı zamanda kurbanları düşünüyorsunuz yani olayla ilgili çok düşünceniz oluyor.” Tanık B. diğer meslektaşları gibi olaydan sonra iş göremez raporu almış ancak daha sonrasında tekrar devriye görevine devam etmiş. Hakim Mertens tanıkla birlikte polis devriye aracında meydana gelen hasarla ilgili fotoğrafları inceledi. Müdahil avukatlardan gelen hiçbir şeyin olmadığı zaman aralığında öne doğru gidip bakılamaz mıydı sorusu üzerine tanık B. şunları söyledi: “Saldırganın nerede olduğunu bilmiyorsam nereye gitmem gerektiğini de bilmiyorum demektir.” Ayrıca bunu yapacak vakit de yokmuş çünkü saldırgan aracını sürüp devam etmiş. Kendisi bu süreyi milisaniyeler olarak algılamış. Humboldtstraße yakınında bir devriye aracının bulunup bulunmadığını soran telsiz haberiyle kendisinin telsize cevap vermesi arasındaki sürenin ne kadar olduğuna dair sorulan soru üzerine tanık B. bunun bir-iki dakikalık bir süre olduğunu söyledi. B. saldırganın elinde uzun namlulu bir silah gördüğünü teyit etti. Avukat Hoffmann’ın ateş açıldığında devriye aracına kurşun isabet ettiğini hissedip hissetmediği ya da bunu herhangi bir şekilde algılayıp algılamadığını sorması üzerine tanık B. madeni sesler duyduğunu söyledi. “Biri ateş ediyor ve benim içinde oturduğum araca isabet ediyor” şeklinde net bir düşüncesinin olup olmadığı sorusu üzerine tanık B. bu ifadeyi teyit etti.
13. duruşma gününde son olarak tanık Robert D. dinlendi. Tanık D. devriye aracında bulunan ekipten değildi. Tanık D., polis üniformalı memur olarak başka bir meslektaşıyla sivil bir devriye aracıyla Halle’deki Merkezi Polis Gözaltı Merkezinden bir kişiyi alıp Frankfurt/Main şehrine götürmekle görevliydi. Bu esnada hayati tehlike içeren bir müdahale bildirilmiş. Aldıkları kişiyi gözaltı merkezine geri götürmüşler. Ardından önce Humboldtstraße yönüne daha sonrasında da Ludwig-Wucherer-Straße yönüne doğru hareket etmişler. Tanık tramvay raylarının üzerinden geçmiş ve tepeden sonra arka camı kırılmış olan ve daha önceden dinlenen üç tanığın kendilerine siper aldığı devriye aracını görmüş. Saldırganın aracını da tespit etmiş ve ona doğru ateş edildiğini de fark etmiş. Kendisi aracından çıkarken çok kısa bir süreliğine saldırganın aracının kapısını ve üzerinde kask bulunan bir kafayı görmüş. D. ifadesinin devamında kendi devriye aracına bir şeyin çarptığını da duymuş olduğunu anlattı. Ardından saldırganın arabası harekete geçmiş. D. ve meslektaşı ilk önce birlikte devriye arabasıyla takibe başlamışlar. Tek şeritli bir yolda çok yavaş giden bir aracı yaya yolu üzerine çıkarak sollamış. İçgüdüsel olarak saptığı Magdeburger Straße’de bir UPS aracının şoförü ona sürekli elini sallamış ve bir kişiye arabanın çarptığını, bu kişinin ağır yaralanmadığını ve aracın gümüş renginde bir araç olduğunu bildirmiş. Tanık D. zamanlama açısından bu aracın saldırganın aracı olduğunu düşünmüş. Bu bilgiyi merkez birime aktarmış çünkü saldırganı yakalamak istiyormuş. Tanık D. ve meslektaşı uzun bir süre daha saldırganın aranmasına katılmışlar ancak saldırgan gözaltına alınırken orada değillermiş.
Olaydan sonra kendisinin ne durumda olduğuna dair sorulan soru üzerine tanık travma sonrası stres bozukluğu yaşayabileceğine dair endişe duymuş olduğunu ancak durumunun kötüleştiğine dair herhangi bir tespitte bulunmadığını anlattı.
Diğer Linkler:
Sanatçılar ve bilim insanlarından oluşan uluslararası bir kolektif NSU-Watch ile işbirliği içinde, saldırganın saldırının başından 9 Ekim 2019 tarihinde gözaltına alınana kadarki offline ve online faaliyetlerini sanal olarak göstermek ve “White Supremacy“yi yani beyaz ırkın üstünlüğünü savunan grupların ve platformların online ağları hakkında bilgilendirmek için „Global White Supremacist Terror Halle“ adlı rekonstrüksiyonu internet üzerinden erişime açtı.